අග්නි! ගින්නෙහි ගැඹුරු ඉතිහාසය

New Diamond නෞකාවේ ගින්න,  ගිනි හටගැනීම ගිනි මැඩපැවැත්වීම් ආදිය ගැන ලංකාවාසී ජනතාවගේ උන්නන්දුව දැල්වී තිබේ.
ගින්දර ගැන නොදන්නා කෙනකු ලොව සතර දිග් භාගයේ කොතැන බැලුවත් සොයා ගැනීමට නොහැකියි. ගින්න ඒ තරමට අපගේ ජීවිත වලට සම්බන්ධයි. මිනිස් වර්ගයාගේ යහපැවැත්මට නොයෙක් ආකාරයෙන් ගින්දර ප්‍රයෝජනවත් වී ඇතුවා සේම මනුෂ්‍යයන්ට ඉමහත් කරදර හානි පමුණුවන්නට ද ගින්දර හේතුවී තිබෙනවා.   ගින්න ගැන අප කොපමන දැන සිටියත්, තව තවත් දේ රැගෙන thathu.com සතිපතා ගෙන එන ලිපි මාලාවක තවත් ලිපියකි මේ. 

ගින්නෙහි ගැඹුරු ඉතිහාසය

ගින්නෙහි ඉතිහාසය වෙත යොමු වන්නේ නැතුව, වෘක්ෂලතාදියෙහි ගිනි පද්ධති වල බොහොමයක් අංග ඇගයීමට ලක් කිරීම නොහැකිය. පුද්ගලයෙකුගේ ජීවන කාලයෙහි දිග සිට වසර මිලියන ගණන් ගතවන භූවිද්‍යාත්මක පරිමාණයක් තුළ දක්වා විවිධ පරිමාණ තුළින් අපට ගින්නේ ඉතිහාසය දැකගත හැකි වේ. කෙසේවෙතත්, දත්ත ඒකරාශී කිරීමේ දී මේ එක් එක් පරිමාණ සඳහා එකිනෙකට වෙනස් ප්‍රවේශයන් අවශ්‍ය වේ. ගිනි රෙජිමයන්ගේ අංග ලක්ෂණ තහවුරු කිරීමේ දී අපට ඓතිහාසික දත්ත අවශ්‍ය වෙන අතර  නිදසුනක් ලෙස ලැව්ගිනි ගැන වර්තමානයේ තිබෙන පිළිවෙත් වලට උපකාරීවන ගිනි ආපසු පැමිණීමේ විරාමයන්(fire return intervals) ගැන ඉගෙනීමට ද සිදුවේ. (ගිනි ආපසු පැමිණීමේ විරාමයන් යනු නිශ්චිත කරනලද ප්‍රදේශයක් තුළ — එනම්, සාමාන්‍යයෙන් එක් වර්ගයක වෘක්ෂලතා පවතින ප්‍රදේශයක් තුළ ඇතිවන ගිනි අතර ගතවන කාලසීමායි).

තනි තනි පුද්ගලයන් ගේ හෝ චන්ද්‍රිකා තොරතුරු ද ඇතුළුව ආයතනවල තොරතුරු හැටියට අද වන විට අපට ලේඛනගත තොරතුරුවල වාසිය ලබා ගත හැකිවේ. මෙය අපට ගින්දර පිළිබඳ වඩාත් යහපත් ගෝලීය දර්ශනයක් ගෙන එන්නේ වී නමුත් ඒ ඒ කාල වකවානු තුළ ගින්දර පිළිබඳ වඩාත් යහපත් පර්යාලෝකයක් අපට අවශ්‍ය වේ. විශේෂයෙන්ම එය අපට අවශ්‍යවන්නේ ස්වභාවික ගිනි පද්ධති මත මානවයන්ගේ බලපෑම ඇගයීමට මෙන්ම ලැව්ගිනි මත දේශගුණ විපර්යාසයෙහි බලපෑම ගැන යම් අවබෝධයක් ලබාගැනීමටත්ය. මෑතක ඉතිහාසය පිළිබඳ වාචික හෝ ලිඛිත වාර්තා වලට අමතරව සොබා ධර්මය තුලම ගැබ්වී ඇති ගිනි පිළිබඳ දත්ත සපයා ගැනීමට ද අපට හැකිය.

මෙහිදී එක් ප්‍රවේශයක් වනුයේ ගසෙහි කාෂ්ඨය(ලීය) තුළ ඇති වලයන්(rings) උපයෝගී කර ගැනීමයි. වර්ධන වලය උපයෝගී කරගනිමින් ගසක වයස නිර්ණය කිරීමටත් ඊට අමතරව දේශගුණික දත්ත සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයක් ලබා ගැනීමටත් අපට හැකිය. එහෙත් වර්ධන වලයන්ට අතීතයේ ඇතිවූ ගිනි ගැන කියාපෑමට ද හැකි වේ. අප දැනටමත් දැක ඇති පරිදි බොහෝ වනගත ප්‍රදේශවල මතු පිට ගිනි සුලභය. ගස් මරා දමන්නේ නැතුව එම ගිනිවලට ගස් පසුකර යා හැකිය. කෙසේවෙතත්,  යම් ප්‍රදේශයක දී කාලයාගේ ඇවෑමෙන් සුව වෙන ගිනි කැලැල් ඇති කරමින් ගස් කරවී හෝ දැවී හෝ යා හැකිය. ගස කපා දැමූ විට අපට අතීතයේ ගින්නක් හටගත් බව තහවුරු කිරීමට හැකිවෙනවා පමණක් නොව ගින්න ඇතිවූ වර්ෂය පවා තහවුරු කර ගැනීමට ද හැකිවේ. වර්ධන වලයන් ගණනාවක්ම ඇති ගස්වල ගිනි බොහොමයක් ඇතිවූ බවට ලකුණු තිබෙන්නට හැකිය මෙවන් කැලැල් රටාව ගිනි ඇතිවෙන සීග්‍රතාව හෙවත් ගිනි යළි ඇතිවීමේ විරාම ගැන ද අපට තොරතුරු සපයයි.

වඩා පුළුල් ප්‍රදේශයක ගස් අධ්‍යයනය කිරීමට අවස්ථාව ලැබෙන්නේ නම් අතීතයේ ඇති වූ කිසියම් නිශ්චිත ගින්නක ප්‍රමානය පිලිබඳ දත්ත එමගින් ලබාගත හැකි වේ. එවිට සමස්ත කලාපය පුරාවටම ඇති ගස්වලින් ගිනි දත්ත සපයා ගත හැකි නම් ඒවා දේශගුණය පිළිබඳ තොරතුරු සමග එක් කිරීමට හැකිවේ. එවිට එය, ගිනි සීඝ්‍රතාව කෙරෙහි දේශගුණ විපර්යාස බලපාන්නේ කෙසේද යන්න අර්ථ දක්වීමටත් එමෙන්ම, එල් නිනෝ සහ ලා නිනා යන සංසිද්ධිවලින් හට ගන්නා ප්‍රධාන උච්චාවචනයන්ගේ(උස්පහත්වීම්වල) බලපෑම් දැකගැනීමටත් මග පෑදේ. එල් නිනෝ සහ ලා නිනා යනු, විශාල පරිමාණයේ වායුගෝල සහ සාගර ඈඳුම් චක්‍රයක(atmosphere and ocean coupling cycle) පිළිවෙලින් උණුසුම් සහ සිසිල් අවස්ථාවන්ය. එල් නිනෝ අවස්ථාවක දී බටහිර ශාන්තිකරයේ කොටස් සුවිශේෂීව වියළෙයි. උතුරු කැලිඵෝනියාවේ Sequoia ජාතික වනෝද්‍යානය වැනි සමහර ප්‍රදේශවල දී, වසර 3,000කට ආසන්න කාලයක යටගියාවේ ගිනි වාර්තා ලබා ගැනීමට ගස් වලයන් යොදා ගැනීමට හැකිවී තිබේ.

ගස්වල වලයන්හි ගිනි කැලැල්  දත්ත ලබා ගැනීම වනාන්තර වටපිටාවන්ට සීමා වී ඇත. එවැනි වටපිටාවක ගස් සාම්පල කිරීමේ (නියැදි ලබා ගැනීමේ) පහසුව තිබේ. දැවෙන ගිනි වායුගෝලයට ජල වාෂ්ප පමණක් නොව බහුචක්‍රීය අරොමැටික(සගන්ධ) හයිඩ්‍රොකාබන වැනි සංකීර්ණ රසායන, කාබන් ඩයොක්සයිඩ්, කාබන් ඩයොක්සයිඩ්, නයිට්‍රස් ඔක්සයිඩ, අමෝනියා වැනි වායු, දැලි සහ අඟුරු කුඩා කොටස් ස්වරූපයෙන් ප්‍රතිසංයෝජිත ජෛව කාබන  ආදී සංකීර්ණ රසායනික වලින් සමන්විතය. දැලි, බහුචක්‍රීය අරොමැටික හ්යිඩ්‍රොකාබන සහ ඇමෝනියා වැනි මේ සංයෝගවලින් බොහොමයක්  ගිනි හටගැනීමේ පසුගිය අවස්ථා පැහැදිලි කිරීමට යොදාගනු ලැබ තිබෙන අතර එහෙත් ඒවා විශේෂයෙන්ම ගිනිවල ප්‍රමාණය අර්ථ දැක්වීමේදී මතභේදයට තුඩුදෙන බව පෙනී ගොස් තිබේ. micro- සහ meso-charcoal ගල් අඟුරු ලෙස දැක්වෙන කුඩා ගල් අගුරු කැබලි පසුගිය වසර මිලියන හෝ එවැනි කාලයක් තුළ ඇති වූ ගිනි ගැන අර්ථ දැක්වීමේදී භාවිත කර ඇත. (චිත්‍රය බලන්න).

කාල වකවානු තුළ දැකිය හැකි ගිනි වර්ග

එවැනි අධ්‍යයනය පසුගිය වසර 70,000 තුළ ඇතිවූ ගිනි අර්ථ දැක්වීමේදී බෙහෙවින් ප්‍රයෝජනවත් වී තිබෙන්නේ පාෂාණ අනුක්‍රමන පහසුවෙන් කාබන් දින ගත කිරීම කළ හැකි නිසාවෙන් නැවත ඇතිවන ගිනි විරාමයන් සහ දේශගුණ විපර්යාස ගැන මෙම දත්ත  විශ්ලේෂණයට හැකිවීම හේතුවෙනි. ගල් අඟුරු , අවසාදනය(sedimentation) ගැන දීර්ඝ ඉතිහාසයක් ඇති එමෙන්ම අවසාදිත අනුක්‍රමනයෙහි කාල වකවානු ද පහසුවෙන් ලබාගත හැකි පහසුවෙන් විල් සහ පීට් අවසාත මත තැන්පත් කළ හකිවේ. ප්‍රාදේශීය මෙන්ම ගෝලීය මට්ටමේ ගිනි රටාඅධ්‍යනයට භාවිත කළ හැකි, ගෝලීය දත්ත සමුදායක් නිරමාණය කරණු වස් සිය දත්ත සංචිත ගත කිරීමට පර්යේෂකයන් දිරි ගැන්වේ.