සෞක්ය සු‍රැකීම පිණිස  මුහුණු ආවර්ණ භාවිතය ප්‍රවර්ධනය කිරීමට පුරෝගාමීවූ චීන වෛද්යවරයා

සෞක්ය සු‍රැකීම පිණිස  මුහුණු ආවර්ණ භාවිතය ප්‍රවර්ධනය කිරීමට පුරෝගාමීවූ චීන වෛද්යවරයා

සෞක්හ්‍ය සු‍රැකීමට මුහුණු ආවර්ණ භාවිතය ප්‍රවර්ධනය කිරීමට පුරෝගාමීවූ චීනයේ වෛද්යවරයෙකුගෙන් ඉගෙන ගත හැකි හා නොහැකි පාඩම් . මෙම ලිපිය මනා සැලකිල්ලෙන් කියවන්නෙකුට, ඒවා මොනවාදයි තම රටට අදාලව දැන් කියා ගත හැකිය.

වෛද්ය වු ලියන්-ටෙ, 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී මහාමාරිය  වසංගතයක ගමන් මග වෙනස් කිරීමට උදව් කළ අතර මහජන සෞඛ්ය මෙවලමක් ලෙස මුහුණු ආවරන භාවිතය ප්රවර්ධනය කිරීමට පුරෝගාමී විය.

1910 අගභාගයේදී, චීනයේ ඊසානදිග ප්රදේශවල මාරාන්තික මහාමාරිය වසංගතයක් පැතිරෙන්නට පටන් ගෙන විශාල නගරයක් වූ හර්බින් වෙත ළඟා විය. දස දහස් ගණනක් ජනයා ලේ වමනය කළහ; ඔවුන්ගේ සම දම් පාටට හැරීණ. ඔවුන් සියල්ලෝම මිය ගියහ.

වසංගතයේ ක්ෂ්ණික ව්‍යාප්තිය  ක්විං ආන්ඩුව අර්බුදයකට හෙළීය: මෙම මරණවලට හේතුවන රෝගය  කිමදැයි ඔවුන් දැන සිටියේ නැත. (ක්විං ආන්ඩුව) එකල ආසියාවේ හොඳම පුහුණුව ලත් වෛද්යවරයන් අතුරෙන් එක් අයෙකු වන වෛද්ය වු ලියන්-ටෙහ් ගෙන්වා ගත්තේ එහෙයිනි. පශ්චාත් මරණ පරීක්ෂණ පැවැත්වීමෙන් අනතුරුව බටහිර රටවල බුබොනික් වසංගතයට හේතු වූ බැක්ටීරියාවක් වන Yersinia pestis හා සමාන බැක්ටීරීයාවක් වෛද්ය වු විසින් සොයා ගන්නා ලදී. ඹෙම මැන්චූරියා මහමාරිය ශ්වසන රෝගයක් ලෙස හඳුනාගත් ඔහු, මුහුණු ආවරණ පැළඳ ගන්නා ලෙස සියලු දෙනාගෙන්, විශේෂයෙන්ම සෞඛ්ය සේවා වෘත්තිකයන්ගෙන් සහ නීතිය ක්රියාත්මක කරන නිලධාරින්ගෙන් ඉල්ලා සිටියේය.

බලහත්කාරයෙන් අගුලු දැමීම සහ  මුහුණු ආවරන පැළඳීම යන ක්‍රියා පිළිවෙත් පොලිසිය විසින් ක්‍රියාවට නංවනු ලැබීමත් සමග චීන බලධාරීහු, ඔහුගේ ඉල්ලීමට  අවනත වූහ. වෛද්යවරයා කැඳවා මාස හතරකට පසු වසංගතය අවසන් විය. බටහිර රටවල බොහෝ විට නොසලකා හරිනු ලැබුවද, ලෝක ඉතිහාසයේ වෛද්ය වු  මහජන සෞඛ්යයේ පුරෝගාමියෙකු ලෙස පිළිගැනීමට ලක්වූයේ 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී  චීනය ව්‍යසනයට ලක් කළ සහ ඇතැම්විට චීන දේශ සීමාවලින් ඔබ්බට පැතිර යා හැකිව තිබූ, කෙළ බිඳිති මගින් පැතිරෙන ශ්වසන රෝගයක ගමන් මග වෙනස් කිරීමට උපකාරී වීම හේතුවෙනි.

එම යුගයේ චීන ජාතිකයන් මෙම උපාය මාර්ගවලට අනුකූලව කටයුතු කළ නමුත්, කොවිඩ් -19 වසංගතය තුළ  එම උපක්‍රම වලට ඇහුම්කන් දීමට මිනිසුන්පෙළඹවීම පිණිස අරගලයක යෙදෙන්නට එක්සත් ජනපදයේ සහ අනෙකුත් බටහිර රටවල මහජන සෞඛ්ය වෘත්තිකයන්ට සිදු විය. කොවිඩ් වසංගතයේ මුල් අවධියේ දී චීනය ද අභියෝගයන්ට මුහුණ දුන් නමුත්, ‍රැල්ල අපසු හරවන්නට ඔවුනට උපකාරී වූයේ කලින් වෛරස් ව්‍යාප්තව යාමෙන් සථාපිතව තිබූ රටේ ආයතනික මතකයයි. බොහෝ ඇමරිකානුවන් මුහුණු ආවරණ පැළඳීම  පිළිකෙව් කිරීම සහ සහ එන්නත් ලබා ගැනීමට පසුබට වීම හරහා  වර්ධනය ආසාදන අවදානම ඉහළ මට්ටමක පවතින ස්ථානවල සාමාන්ය භාවය යථා තත්වයට පත් කිරීමට උත්සාහයක යෙදෙද්දී, සමහර මහජන සෞඛ්ය විශේෂඥයෝ වෛද්ය වුගේ සාර්ථකත්වය කෙරෙහි අවධානය යොමු කරමින්, කෝවිඩ් පමණක් නොව අනාගත වසංගත ද පාලනය කිරීම පිළිබඳ පාඩම් සෙවීමේ නිරතව සිටිති.

ආචාර්ය වු චීන සංක්‍රමණිකයින්ට 1879 මාර්තු 10 වන දින මැලේසියාවේ අර්ධද්වීපයට ඔබ්බෙන් වූ දූපතක් වන පෙන්ගං හි එන්ගෝ ලීන් ටක් ලෙස උපත ලැබීය. (පසුව ඔහු තම නම වු ලියන්-ටෙහ් ලෙස වෙනස් කළේය.

ඔහුට වයස අවුරුදු 17 දී වෛද්‍ය වු එංගලන්තයේ එමානුවෙල් විද්‍යාලයේ අධ්‍යාපනය ලැබීමට ශිෂ්‍යත්වයක් දිනාගත් අතර ලන්ඩනයේ ශාන්ත මරියා රෝහලේ වෛද්‍ය විද්‍යාව හැදෑරීමට නැවතී සිටියේය. ඔහුගේ පුහුණුවේ කොටසක් ලෙස ඔහු ලිවර්පූල් නිවර්තන වෛද්‍ය විද්‍යාලයේ සහ පැරිසියේ පාස්චර් ආයතනයේ බෝවන රෝග පිළිබඳව අධ්‍යයනය කළේය .

යළි මැලේසියාවට පැමිණි වෛද්ය වු 1908 මැයි මාසයේදී සිය බිරිඳ සමගචීනයට ගිය අතර එහිදී ඔහු බීජිං අසල පිහිටි ඉම්පීරියල් හමුදා විද්යාලයේ උප අධ්යක්ෂක ලෙස පත් කරන ලදී. වෛද්ය වු ඒ ප්‍රවේශ වූයේ, ඔහු වැනි විශේෂඥයින් හිඟයක් ඇති ස්ථානයකටයි. ඒ වන විට චීනය දේශපාලන අර්බුදයකට ලක්ව සිටියේය: රුසියාව සහ ජපානය ඉඑසානදිග චීනයේ මැන්චූරියාව පාලනය කිරීම සඳහා සටන් වැද සිටි අතර දෙපාර්ශවයම වසංගතය දුටුවේ ඔවුන්ගේ අරමුණු ඉදිරියට ගෙන යාම සඳහා උදවූ අවස්ථාවක් ලෙස ය . එකල බටහිර රටවල් බොහෝ දුරට චීනය සැලකුවේ “පෙරදිග රෝගීයා” ලෙස ය. එය ලෙඩරෝග, අබිං ඇබ්බැහි වීම සහ අකාර්යක්ෂම රජයක  බර දැරීමට සිදුවූවූ රටක් විය..

චීනය ගැන හදාරන ඉතිහාසයින් පවසන්නේ ආචාර්ය වුට  විපර්ය කාරකයෙකු බවට පත්වීම සඳහා අවශ්‍ය සමාජ හා දේශපාලන ‘හයිය’ තිබුණු බවයි. වෛද්ය වු, “මුහුණු ආවරන නිර්මාණය කළ මිනිසා” ලෙස බොහෝ විට හඳුන්වනු ලැබුවේ, ශ්වසන රෝග පැතිරීම වැළැක්වීම සඳහා මුහුණු ආවරණ භාවිතා කිරීමේ නව නිපැයුම්කරුවා හැටියට සලකමිණි. මෙම ආඛ්යානයෙන් වැඩි හරියක් ඔහුගේ ස්වයං චරිතාපදානය හරහා ඔහුම සිදුකළ නිර්මාණයක් බව ජෝන්ස් හොප්කින්ස් හි වෛද්ය ව්ද්‍යා ඉතිහාසඥ මාර්ටා හැන්සන් පවසයි. මුහුණු ආවරණ පුනංකරණ(iterations) වෙනත් රටවල ද පැවති අතර,  හර්බින් වෙත ආචාර්ය චූ පැමිණීමට පෙර පවා සමහර චීන ජාතිකයෝ ජපන් විලාසිතාවේ ශ්වසන පළඳනා වලින් සැරසී සිටීමට පුරුදුව  සිටියහ.

සත්‍යය නම්  බටහිර රටවල උපත ලද අදහසක් චීන මහජනතාවට හඳුන්වා දී එය ක්‍රියාත්මක කිරීම ආචාර්ය වු විසින් ධෛර්යමත් කරණු ලැබීමයි. ඔහු විසින් නිර්මාණය කරන ලද  මුහුණ ආවරණ වික්ටෝරියානු යුගයේ ශ්වසන පළඳනා මත පදනම් විය: ‍රැහැන් පට සහිත කපු සහ ගෝස් තට්ටු, පරිශීලකයාට එය සිය හිසට සුරක්ෂිත ආකාරයට සම්බන්ධ කරගත හැකිය. මෙම මුහුණ ආවරනය මිළෙන් අඩු, එමෙන්ම නිෂ්පාදනය කිරීමට පහසු එකක් විය.

මුහුණු ආවරනවලට අමතරව, අවම වශයෙන් 1800 ගණන්වල  කහ උණ පැතිරීම පාලනය කිරීමට උත්සාහ කිරීමේ දී  සංචාරය සීමා කරමින් ප්රංශ නිලධාරීන් විසින් පනවන ලද cordon sanitaire නම් ක්‍රමය ගැන ද සඳහන් කළ යුතුය. සංචලනය සීමා කෙරුණු අතර ඒවා මගහැර යාමට ට තැත් කරන ඕනෑම කෙනෙකුට වෙඩි තබන ලෙස රජයේ නිලධාරීන්ට උපදෙස් දුන් අතර, පොලිස් නිලධාරීහු ගෙයින් ගෙට ගොස් වසංගතයෙන් මියගිය අය සොයන්නට වූහ. පසුගිය වසරේ කොවිඩ් වසංගතයට් එරෙහි සටනේදී චීනයේ මෙම ක්‍රමවේදයන් කිහිපයක ප්‍රතිරාවයක් ලෙස චීනය වුහාන් අවට ප්‍රවාහනය දැඩි ලෙස සීමා කෙරුණු අතර මිනිසුන්ට තම නිවෙස් වලින් පිටව යාමට බලධාරීන්ගේ අවසරය අවශ්ය විය.

මේ ලිපිය ආරම්භයේ සඳහන් කළ චීනයේ වසංගතය පාලනය කර ගැනීමෙන් පසු උදා වූ වසන්තයේ දී  වෛද්ය වු, ජාත්‍යන්තර වසංගත සමුළුවෙහි සත්කාරකයා ලෙස ක්‍රියා කළේය. සංවාදයේ කේන්ද්‍රස්ථානයක් වූයේ ශ්වසන යන්ත්ර සහ මුහුණු ආවරණය.  බොහෝ බටහිර විද්වතුන් විශ්වාස කළේ වසංගතය ඵලදායී ලෙස වළක්වා ගත හැකි බවයි.

එක්සත් ජනපදයේ සහ වෙනත් තැන්වල ස්පාඤ්ඤ උණ වසංගතය පැතිර ගිය කාලයෙ මුහුණු ආවරන උණුසුම් දේශපාලන වාද විවාද මාතෘකාවක් බවට පත් වෙද්දී ඒවා භාවිතා කිරීමේ අදහස චීනය තුළ මුල් බැස ගත් අතර ගෝස් මුහුණු ආවරණ, 1928 දී බලය පවරා ගත්  ජාතිකවාදී පක්ෂයේ දේශපාලන න්යාය පත්රයෙහි වැදගත් මෙවලමක් බවට පත් විය. මෙනින්ජයිටිස්(අවෘතිදාහය) හෝ කොලරාව පැතිරෙන විට සියලුම පුරවැසියන් පොදු ස්ථානවල ගෝස්  මුහුණු ආවරණ පැළඳ සිටිය යුතු යැයි මහජන සෞඛ්ය නිලධාරීහු නිර්දේශ කළහ.

ඒ වන විට මුහුණු ආවරණ සනීපාරක්ෂක අංශයෙන් ගත් කළ නූතනත්වයේ සංකේතයක් බවට පත්ව ඇති අතර  අද චීනයේ වෙස්මුහුණු පැළඳීම වැඩි වශයෙන් පිළිගැනීමට ලක් වීමට එය දායක වී ඇති බව වෛද්ය හැන්සන් පැවසීය. 21 වන ශතවර්ෂයේ මුල් භාගයේදී, SARS වසංගතය  චීනයේ සහ අනෙකුත් නැගෙනහිර ආසියානු රටවල  මුහුණු ආවරණ පැළඳීම සහ අනෙකුත් මහජන සෞඛ්ය මැදිහත්වීම්වල අවශ්යතාවය යළිත් වරක්නි අවධාර්නය කෙරිණ.

වසංගතය පාලනය කිරීම සඳහා චීන බලධාරීන් පෙළඹවීමෙහිලා වෛද්ය වුගේ සාර්ථකත්වය පැහැදිලි කිරීමට වෛද්ය ඉතිහාසයින්ට සහ මහජන සෞඛ්ය විශේෂයින්ඉදිරිපත්කරන න්‍යායන් කිහිපයක් තිබේ.

 වෛද්ය ඉතිහාසඥයින් පවසන පරිදි  මුහුණු ආවරණ දැරිය හැකි මිලකට, පහසුවෙන් ලබා ගත හැක්කක් බවට පත්කිරීමට වෛද්ය වු මග පාදීය. කොරෝන වෛරස් මහා වසංගතයේදීද හොංකොං හි මෙවැනිම ප්රවේශයක් භාවිතා කරන ලැබීය. ඒ අනුව, නැවත භාවිතා කළ හැකි වෙස් මුහුණක්  සෑම නිවැසියෙකුටම ලබා දෙන ලද අතර ඒවා බෙදා හැරීම සඳහා ප්රසිද්ධි ස්ථානවල වෙනමම කුඩා අළෙවි සල් විවෘත කෙරිණ.

මෙම ගෝලීය වසංගතය තුළ මහජන සෞඛ්ය නියමයන්ට අනුකූලව කටයුතු කිරීම සඳහා තම පුරවැසියන්ට සැලකිය යුතු සහායක් ලබා දී ඇති රටවල්, සාමාන්යයෙන් එම කාර්යයන් ඉ‍ටු කර ගැනීමේ වගකීම තනි පුද්ගලයන්ට පවරා තිබූ රටවලට වඩා හොඳ ප්රතිඵල ලබා දී ඇතැයි ජෝන්ස් හොප්කින්ස් හි වෛද්ය වයිට් පවසයි.

කොලරාඩෝ හෙල්ත් ෆවුන්ඩේෂන් හි ප්රතිපත්ති උපදේශන අංශයේ ජ්යෙෂ් ඩිරෙච්ටොර් අධ්යක්ෂක කයිල් ලෙග්ලයිටර් පවසා සිටින්නේ මහජන සෞඛ්ය ක්රියාමාර්ග වඩාත් දැරිය හැකි අන්දමකට සහ වඩාත් පහසුවෙන් ප්රවේශ විය හැකි බවට පත් වෙන්නට වෙන්නට ඒවා අනුගමනය කිරීම වැඩි වන බවයි .

චීනයේ දී ආචාර්ය වුගේ සාර්ථකත්වයට බලපෑ තවත්  තවත් සාධකයක් වනුයේ  අධිකාරි බලයක් සහිත අයෙකු වශයෙන් රටවැසියන් සහ නිලධාරීන් ඔහු කෙරෙහි දැක්වූ වන්දමානී ගෞරවය  විය හැකි යයි විදේශ සබඳතා පිළිබඳ කවුන්සිලයේ ගෝලීය සෞඛ්යය පිළිබඳ ජ්යෙෂ්ඨ සාමාජිකයෙකු වන යන්ෂොං හුවාං පෙන්වාදෙයි.

ප්රධාන වෛද්ය උපදේශක සහ 1980 දශකයේ සිට ප්රසිද්ධ මහජන සෞඛ්ය චරිතයක් වූ අමරිකා එක්සත් ජනපදයේ වෛද්ය ඇන්තනි ෆවුසි,  වෛද්ය වු ඉටු කළ කාර්යභාරයට සමාන කාර්යභාරයක් ඉටු කළත්  ඔහුගේ පණිවිඩය සෑම විටම සාර්ථකව  ඇමරිකානුවන්ගේ පිළිගැනීමට ලක් නොවූයේ සිය දේශපාලන අනන්යතාවන් සහ විශ්වාසයන් තුළ වඩාත් අමෙරිකානුවන් වඩාත් ධ්රැවීකරණය වී ඇති බැවිනැයි වෛද්‍ය හුවාං අදහස් කරයි.

මහජන සෞඛ්ය පණිවිඩ සංනිවේදනයේ දී  මහජනතාව වෙත නිසියාකාරව කාන්දුවන්නේ  අධිකාරිමය චරිතය සමග තමන් ද ගැලපි හෝ විශ්වාසයට ගැනීම සිදු කළහොත් පමණක් බව වෛද්ය ලෙග්ලයිටර් වැඩිදුරටත් සඳහන් කරයි, “තනි පුද්ගලයෙකකු යනු  ඔවුන් නියෝජනය කරන  පුළුල් ආයතන හෝ පද්ධති සමූහයක් වෙනුවෙන් පෙනී සිටින කෙනෙක්.”  

“තනි පුද්ගලයෙක් ඔවුන් වෙනුවෙන් කතා කරන පුළුල් ආයතන හෝ පද්ධති සමූහයක් වෙනුවෙන් පෙනී සිටින කෙනෙක්” යැයි වෛද්‍ය ලෙග්ලයිටර් පැවසීය. නිදසුනක් වශයෙන්, ගතානුගතිකත්වයට නැඹුරු වන අයට ආචාර්ය ෆවුසි සහ අනෙකුත් විද්‍යා scientists යන් “ප්‍රභූන්” ගණයට ඇතුළත් කළ හැකිය. එනිසා, ඔවුන් එවැනි අධිකාරී සංඛ්‍යා ප්‍රවර්ධනය කරන මහජන සෞඛ්‍ය ප්‍රතිපත්ති උල්ලං to නය කිරීමට වැඩි ඉඩක් ඇති අතර, ඔවුන් වැඩිපුරම හඳුනා ගන්නා පුද්ගලයින්ගේ ප්‍රකාශයන්ට අනුකූල වේ.

තවත් සමහරු පවසන්නේ මහජන සෞඛ්‍යය, එය ප්‍රවර්ධනය කරන්නාවු රාජ්‍යයේ නීත්‍යානුකූල භාවය සමඟ අත්‍යන්තයෙන් බැඳී ඇති බවයි. විසිවන සියවස ආරම්භයේදී

චීනය පීඩාවට පත්ව සිටි බව පවසන වෛද්ය හැන්සන් කැලඹිලි සහිත කාල පරිච්ඡේදයකින් චීනය ගොඩ ගැනීමටට වෛද්ය වූ උදව් කළ අතර මහජන සෞඛ්ය ක්‍රියාමාර්ග ක්‍රියාත්මක කිරීමෙන් රටට වඩාත් නීත්‍යානුකූලභාවයක් ලැබුණි.

එසේම, වර්තමාන ගෝලීය වසංගතය එක්සත් ජනපදය, බ්‍රිතාන්යය සහ අනෙකුත් බටහිර රටවල මහජන සෞඛ්ය පද්ධතිවල ඇති අඩුපාඩුකම් ඉස්මත්තට ගෙන හෙළිදරව කිරීමට සමත්ව ඇති හෙයින්, සමහර විශේෂඥයින් විශ්වාස කරන්නේ එය වෙනස් කිරීම සඳහා උත්ප්‍රේරකයක් විය හැකි බවයි.

“19 වන ශතවර්ෂයේ මැද භාගයේ සිට, බටහිර රටවල් සාමාන්‍යයෙන් බෝවන රෝග පාලනය කිරීමේ හැකියාව ලෝකයේ සෙසු රටවලට වඩා ඔවුන්ගේ ශිෂ්ඨාචාරයේ විශිෂ්ටත්වයේ සලකුණක් ලෙස පෙන්නුම් කර තිබේ,” වෛද්ය වයිට් කියයි. එවකට චීනය ලෝකයේ රෝගී මිනිසා ලෙස සලකනු ලැබූ අතර, චීනයේ සමහර විචාරකයෝ දැන් එක්සත් ජනපදයට එම ලේබලය හංවඩු ගැසීමට උත්සාහ කරති.

New York Times හී පළවූ  What Can and Can’t Be Learned From a Doctor in China Who Pioneered Masks යන ලිපිය ඇසුරෙනි