Posted by පෘථිවිය ගෝලාකාර බව මෙයට වසර 2,000කට වැඩි කලකට පෙර ග්‍රීකයෝ ඔප්පු කල අතර සූර්‍යාගේ සරල නිරීක්ෂණ උපයෝගී කර ගනිමින් පෘථිවිය කොයි තරම් විශාලද දැයි ගනන් හදා බැලූහ.
ඒත් ඒ ඒකාලේ. අද ලෝකයේ ජීවත්වන ජනතාව එය දැන්ගන්නේ කොහොම ද?
ඔබ අතින් යමක් ගිලිහුණු විට ඒ අතහැරුණු යම පෘථිවියේ මධ්‍යය දෙසට යොමු කරන්නට ගුරුත්වය හේතුවෙයි. අඩුම තරමින් ඒ වැ‍ටුණු දෙය පොලව මතුපිටට පැමිණෙන තුරුවත් එලෙස යොමු කරන්නට හැකියි. ගුරුත්වය කියන්නේ ස්කන්ධයක් ඇති සෑම දෙයකින්ම පාහේ හටගන්වන බලයකි. ස්කන්ධය කියන්නේ යමක කොපමණ ද්‍රව්‍ය අඩංගුද යන්න දැක්වෙන මිම්මක්. එම ‘යම’ පාෂාණ, ජලය,ලෝහ, පුද්ගලයන් ආදී වශයෙන් ඕනෑම දෙයක්, වෙන්න පුළුවන්, ඕනෑම ස්වරූපයක් ගන්න පුළුවන්. ද්‍රව්‍යක් වන හැම දේයකම ස්කන්ධයක් තිබේ; (ඉතින් ස්කන්ධයක් ඇති සැම දෙයකටම පාහේ ගුරුත්වයක් හට ගනන්න පුලුවන් නිසා) එලෙස බලන විට සෑම දයකින්ම ගුරුත්වය හටගන්වයි. ගෘත්වය සැමවිටම ආකර්ෂණය වන්නේ හෙවත් ඇදෙන්නේ ස්කන්ධයෙහි මධයය වෙතය.
අප ජීවත්වන මේ මහ පොළව මෙන්ම සෙසු ග්‍රහයන්(පෘථිවිය සහ තවත් ග්‍රහයන් හත් දෙනෙකුගෙන් මේ සෞර ග්‍රහ මන්ඩලය සමන්විත බව ඔබ දන්නවානේ?) ගෝලාකාර වන්නේ ග්‍රහ ලෝක සෑදෙන අවස්ථාවේ ඒවා සමන්විතවූ යේ උණු වු ද්‍රවය්යෙනි. එනම්, අත්‍යවශ්‍යයෙන්ම අතිශය උණු ද්‍රවකින්. ඉතින් කලින් සඳහන් කළා සේ ගුරුත්වය සැමවිටම ස්කන්ධයේ මධ්‍යය වෙත යොමු කරන හෙයින්, පෘථිවියෙහි ආරම්භක අවස්ථාවේ එය සමන්විත වූ උණු ද්‍රව්‍ය සෑම දිශාවකින්ම එක හා සමානව මිරිකීමෙන් බොලයක හැඩය ගත්තේය. ඉතින් පසුව, පෘථිවිය සිසිල් වී ඝන තත්ත්වයට පත් වූ විටත් එය හෝලාකාර වස්තුවක්ම විය. හැබයි ඔන්න, අපේ මේ මහ පොළව භ්‍රමනය නොවී තිබුනේ නම් එය සම්පූර්නයෙන්ම ගෝලාකාර වස්තුවක් වන්නට තිබුණි. යමක් සෑම දිශාවකින්ම පරිපූර්ණව රවුම් හැඩයක් ගන්නේ නම් විද්‍යාඥයන් ඊට කියන්නේ ‘ගෝලය'(sphere) කියායි.
පෘථිවිය සෑදීමට මුල් වූ වායු ධූවිලි වලාව අක්ෂයක් වටා එක දිශාවකට සෙමින් භ්‍රමනය වෙමින් පැවතිණ. මෙම අක්ෂයේ උඩ සහ යට තමයි පෘථිවියේ උත්තර ධ්‍රැවය සහ දක්ෂිණ ධ්‍රැවය.
දැන් ඔබේ දකුණත ඉදිරියට යොමු කර මාපටැඟිල්ල උඩ අතට හරවා එය වටා ඉතිරි ඇඟිලි හකුලා ගන්න. එවිට ඔබේ මාපටැඟිල්ල දක්වන්නේ උත්තර ධ්‍රැවයයි සිතමු. දැන් එය පහළට හරවන්න. එවිට දැක්වෙන්නේ දක්ෂිණ ධ්‍රැවයයි. ඔය දෙක අතර තුර තමයි සමකය(equator) තිබෙන්නේ. සමකය විස්තර කෙරෙන්නේ උත්තර ධ්‍රැවය සහ දක්ෂිණ ධ්‍රැවය අතර අඩක් තැන සමතලය යනුවෙනි. අපේ මාපටැඟිලි නිදසුනේ දී තරම් කැපී පෙණෙන ආකාරයකට නොවූවත් පෘථිවියේ සමකය ඵිහිටි කොටස උත්තර ධ්‍රැවය සහ දක්ෂිණ ධ්‍රැවයට වඩා නෙරා ඇවිත් ඇති බව ඔබට ද නිරීක්ෂනය වී තිබෙන්නට පුළුවන. එසේ නම් පෘථිවිය පරිපූර්ණ ගෝලයක් නොවෙයි. එසේ වන්නේ ඇ්‍යි?
සමහර ස්ථානවල පිහිටි චිත්‍රයේ දැක්වෙන ආකාරයේ මෙරිගෝරවුම් ඔබ දැක තිබෙනවාද? එවැන්නක් එසේ කැරකි ඇත්නම්, මෙරිගෝරවුම කැරකෙන විට ඔබව ඉවතට විසිවීමේ නැඹුරුවක් තිබෙන බව දැනී ඇති. කැරකෙන වේගය වැඩිවත්ම මෙය වඩාත් තදින් දැනේ.ඉවතට විසිකිරීමේ මෙම නැඹුරුව දැක්වෙන්නේ කේන්ද්‍රාපසාරී බලය(centrifugal force) හැටියටයි. පෘථිවියේ සමකයෙහි ස්කන්ධය නෙරා ඒමට මග පාදමින් ඉවතට යොමුකරන්නේ කේන්ද්‍රාපසාරී බලයයි.
තවද, ග්‍රහ ලෝකයක් භ්‍රමණය වන වේගය වැඩි වූ විට එම ග්‍රහායාගේ ගෝලාකාර ස්වරූපය අඩුවෙයි. ඉතින් මුලදි උණු ද්‍රව ස්වරූපයෙන් පවතින ග්‍රහ ලෝකයක් වේගයෙන් භ්‍රමනය වී රවුම් ගතිය අඩුව් වී ගිය විට එම ග්‍රහයා සිසිල් වී ඝන වූයේ වී නමුත් එම ස්වරූපයම නොනැසී රැඳේ. මුල් අවධියේ වේගයෙන් භ්‍රමනය වන ග්‍රහයෙකුගේ ‘බණ්ඩිය’ වඩාත් විශාලවේ.
සෙනසුරු ඝ්‍රහයා බෙහෙවින් පැතලි වූ ගෝළාකාරයි(oblate). මන්ද එය ඉතා වේගයෙන් භ්‍රමනය වන හෙයිනි. ඉතින් ගුරුත්වය නිසාවෙන් සෑම ග්‍රහලෝකයක්ම ගෝලාකාර හැඩ ගනී. එහෙත්, ඒවා එකිනෙක එක එක වේගයෙන් භ්‍රමණය වන නිසා සමහරක් ඒවාට වඩාත් විශාලයට නෙර විත් තිබෙන බණ්ඩියක් ඇත්තේය. ඉතින් ග්‍රහ ලෝකයක හැඩය සහ එය භ්‍රමණය වන වේගය මෙන්ම දිසාවත් රඳා පවතින්නේ එම ග්‍රහයා සෑදෙන අවස්ථාවේ එය සැදුම් ලත් ද්‍රව්‍යය මතය.
පෘථිවිය ගෝලාකාර බව ඉතාමත් ඈත කාලයේ විසූ ජනයා දැන සිටියේ නැත. ඔවුන් විශ්වාස කළේ පෘථිවිය පැතැලිය යනුවෙනි. එසේ නොවන බව දැන ගැනීමට ඔවුනට ක්‍රමයක් නොතී බීම ඊට හේතුවිය. එහෙත්, ක්‍රමයෙන් සාක්ෂි ලැබෙන විට පෘථිවිය මෙන්ම අනෙකුත් ග්‍රහලෝකද ගෝලාකාර බව ඔවුහු පිළිගත්හ. මිනිසා අභයවකාශය තරණය කිරීම ආරම්භ වූ විට එය කිසිදු සැකයකින් තොරව තහවුරු විය. එසේවුවද, අපේ මේ ග්‍රහ ලෝකය පැතැලි යයි විශ්වාස කරන්නෝ තවමත් මේ මිහිපිට සිටිති. පුදුමය ඔවුන් විද්‍යාව අතින් දියුණුම රටවල් කිහිපයක සිටීමයි. ඔවුන් ගැන මෙන්ම එවැනි අදසක් ඔවුන් දරන්නේ ඇයි දැයි අපි thathu.com තවත් සති අන්ත පෝස්‍ටුවකින් විමසා බලමු.
Curious Kids හී පළව ඇති Why are planets round? යන ලිපිය අසුරෙනි.
www.thathu.com 