Posted by නියුරෝන ව්‍යුහ විද්‍යාවට පහසු මග පෙන්වීමක්
ස්නායු සෛල ලෙසද හැඳින්වෙන නියුරෝන(Neurons), ඔබේ මොළයේ සිට සංඥා යැවීම සහ ඔබේ මොළයෙන් සඥා ලබා ගැනීම සිදුකරයි. නියුරෝනවලට වෙනත් වර්ගවල සෛල සමඟ බොහෝ සමානකම් ඇති අතර, ඒවා ව්‍යුහාත්මකව සහ කෘත්‍යාත්මකව අද්විතීය වේ.
ඇක්සෝන(axons) ලෙස හැඳින්වෙන විශේෂිත ප්රක්ෂේපණ මගින් නියුරෝන අනෙකුත් සෛල වෙත විද්යුත් හා රසායනික සංඥා සම්ප්රේෂණය කිරීමට ඉඩ සලසයි. නියුරෝනවලට මෙම සංඥා, ඩෙන්ඩ්රයිට්(Dendrites) ලෙස හඳුන්වන ශාක මුල් ආකාර දිගු හරහාද ලබා ගත හැක.
2009 අධ්‍යයනයකින් ඇස්තමේන්තු කර ඇත්තේ මිනිස් මොළයේ නියුරෝන බිලියන 86ක් පමණ (විශ්වාසදායක මූලාශ්‍ර} ඇති බවයි. නව ස්නායු සෛල නිර්මාණය කිරීම ස්නායු පට ක වර්ධනය වැඩීම්(neurogenesis) ලෙස හැඳින්වේ. මෙම ක්‍රියාවලිය හොඳින් වටහා නොගත්තද, ඔබ කලලයක් ලෙස ජීවිතය පටන් ගන්න විට එය වඩාත් ක්‍රියාකාරී බව අපි දනිමු. කෙසේ වෙතත්, 2013 සාක්ෂි විශ්වාසදායක මූලාශ්‍ර යෝජනා කරන්නේ අපගේ ජීවිත කාලය පුරාම වැඩිහිටි මොළයේ සමහර ස්නායු උත්පාදනය සිදුවන බවයි.
පර්යේෂකයන් නියුරෝන සහ ස්නායු උත්පාදනය යන දෙකම පිළිබඳ අවබෝධයක් ලබා ගන්නා විට, බොහෝ දෙනෙක් ඇල්සයිමර් සහ පාකින්සන් වැනි ස්නායු විකෘතිතා රෝග සඳහා සම්බන්ධතා අනාවරණය කර ගැනීමට කටයුතු කරති.
නියුරෝනයක කොටස්
නියුරෝන, ඒවායේ භූමිකාව සහ පිහිටීම අනුව ප්‍රමාණයෙන්, හැඩයෙන් සහ ව්‍යුහයෙන් වෙනස් වේ. කෙසේ වෙතත්, නියුරෝන සීල්ලෙහිම පාහේ අත්‍යවශ්‍ය කොටස් තුනක් ඇත: සෛල ශරීරයක්, ඇක්සෝනයක් සහ ඩෙන්ඩ්රයිට්.
සෛල ශරීරය
සෝමා(soma) ලෙසද හඳුන්වනු ලබන සෛල ශරීරය නියුරෝනයේ මූලික කොටසයි. සෛල සිරුරේ ජානමය තොරතුරු අඩංගු වේ; එය නියුරෝන ව්‍යුහය නඩත්තු කරයි, සහ ක්‍රියාකාරකම් මෙහෙයවීමට ශක්තිය සපයයි.
අනෙකුත් සෛල සිරුරු මෙන්, නියුරෝන සෝමා වල න්‍යෂ්ටියක් සහ විශේෂිත ඉන්ද්‍රියයන් අඩංගු වේ. එය පටලයකින් ආවරණය වී ඇති අතර එය ආරක්ෂා කරන අතර එහි ආසන්න වටපිටාව සමඟ අන්තර් ක්‍රියා කිරීමට ඉඩ සලසයි.අනෙකුත් සෛල සිරුරු මෙන්, නියුරෝන සෝමා වල න්‍යෂ්ටියක් සහ විශේෂිත ඉන්ද්‍රියයන් අඩංගු වේ. එය පටලයකින් ආවරණය වී ඇති අතර එය ආරක්ෂා කරන අතර එහි ආසන්න වටපිටාව සමඟ අන්තර් ක්‍රියා කිරීමට ඉඩ සලසයි.
ඇක්සන්
Axon යනු දිගු, වලිගය වැනි ව්‍යුහයකි. එය axon hillock ලෙස හඳුන්වන විශේෂිත සන්ධිස්ථානයකදී සෛල ශරීරයට සම්බන්ධ වේ. බොහෝ ඇක්සෝන මයිලින් නම් මේද ද්රව්ය සමඟ පරිවරණය කර ඇත. මයිලින් විද්යුත් සංඥාවක් සන්නයනය කිරීමට axons වලට උපකාර කරයි.
නියුරෝන වලට සාමාන්‍යයෙන් එක් ප්රධාන ඇක්සන්යක් ඇත.
ඩෙන්ඩ්රයිට්
ඩෙන්ඩ්රයිට් යනු සෛල ශරීරයෙන් අතු බෙදී යන තන්තුමය මූලයන් වේ. ඩෙන්ඩ්රයිට් ද අනෙකුත් නියුරෝන වල අක්සෝන වලින් ඇන්ටෙනා මෙන්සංඥා ලබා ගනී. නියුරෝනවලට ඩෙන්ඩ්රයිට් කට්ටල එකකට වඩා තිබිය හැකි අතර ඒවා ඩෙන්ඩ්‍රිටික් රුක් ලෙස හැඳින්වේ.
කෙසෙවෙතත්, සාමාන්‍යයෙන් ඒවා ඔවුන්ගේ භූමිකාව මතන රඳා පවතී. නිදසුනක් වශයෙන්, පර්කන්ජෙ(Purkinje) සෛල යනු අනුමස්තිෂ්ක ලෙස හඳුන්වන මොළයේ කොටසක ඇති විශේෂ නියුරෝන වර්ගයකි. මෙම සෛල ඉතා දියුණු ඩෙන්ඩ්‍රිටික රුක් ඇති අතර එමඟින් සංඥා දහස් ගණනක් ලබා ගත හැක.
නියුරෝන වර්ග
නියුරෝන ව්‍යුහය, ක්‍රියාකාරිත්වය සහ ජාන සැකැස්ම අනුව වෙනස් වේ. නියුරෝන, අති විශාල සංඛ්‍යාව අනුව සළකා නලන විට, මේ පෘථිවිය මත සිරින ජීවී විශේෂ දහස් ගණනක් ඇති ආකාරයටම විවිධ වර්ග දහස් ගණනක් ඇත.
කෙසේ වෙතත්, ප්රධාන නියුරෝන ආකාර පහක් ඇත. ඒ එක් එක් ඒවාමූලික නියුරෝන හැඩයේ මූලද්රව්ය කිහිපයක් ඒකාබද්ධ කරයි.
බහුධ්රැවීය නියුරෝන. මෙම නියුරෝන වල තනි අක්ෂනයක් සහ එයින් විහිදෙන සමමිතික ඩෙන්ඩ්රයිට් ඇත. මධ්යම ස්නායු පද්ධතියේ නියුරෝන වල වඩාත් සුලභ ආකාරය මෙයයි.
ඒකධ්රැවීය නියුරෝන. සාමාන්‍යයෙන් අපෘෂ්ඨවංශික විශේෂවල පමණක් දක්නට ලැබෙන මෙම නියුරෝන වලට තනි අක්ෂයක් ඇත.
ද්විධ්රැවීයනියුරෝන. බයිපෝලර් නියුරෝන සෛල ශරීරයෙන් විහිදෙන දිගු දෙකක් ඇත. එක් පැත්තක අවසානයේ ඇක්සෝනයකි; ඩෙන්ඩ්රයිට් අත්තෙ අනෙක් පැත්තයි. මෙම වර්ගයේ නියුරෝන බොහෝ විට ඇසේ දෘෂ්ටි විතානයේ දක්නට ලැබේ. නමුත් ඒවා නාසයේ සහ කණේ ක්‍රියාකාරිත්වයට උපකාර වන ස්නායු පද්ධතියේ කොටස්වල ද සොයාගත හැකිය.
පිරමිඩීය නියුරෝන. මෙම නියුරෝන වලට එක් අක්ෂණයක් ඇති නමුත් පිරමීඩ ආකාරයේ හැඩයක් සෑදීමට ඉවහලවනඩෙන්ඩ්‍රයිට් කිහිපයක් ඇත. මේවා තනයි විශාලතම නියුරෝන සෛල වන අතර බොහෝ දුරට බාහිකයේ දක්නට ලැබේ. බාහිකය යනු සවිඥානක සිතුවිලි සඳහා වගකිව යුතු මොළයේ කොටසකි.
පුර්කින්ජේ නියුරෝන. (Purkinje) පුර්කින්ජේ සෛල ශරීරයෙන් පිටත විහිදෙණ ඩෙන්ඩ්රයිට් ඇත. මෙම නියුරෝන නිෂේධනීය නියුරෝන වේ, එයින් අදහස් කරන්නේ ඒවා අනෙකුත් නියුරෝනවල ;රියාතකවීම වළක්වන ස්නායු සම්ප්‍රේෂක මුදාහරින බවයි.
ක්‍රියාකාරීත්වය අනුව, විද්‍යාඥයෝ නියුරෝන පුළුල් වර්ග තුනකට වර්ග කරති: සංවේදී, මෝටර් සහ අන්තර් නියුරෝන.
www.thathu.com 