මීට අවුරුදු 60කට විතර කලින්, ටෙලිග්රෑම් පණිවුඩ දෙකක් හුවමාරු වුණා. ඒ පණිවුඩ නිසා “මිනිසා කියන්නේ කවුද?” කියලා මුළු ලෝකයටම නැවත හිතන්න සිද්ධ වුණා.
ඒ කතාව පටන් ගත්තේ මෙහෙමයි. 1960 දී, ජේන් ගුඩෝල් නම් තරුණ විද්යාඥවරියක් ටැන්සානියාවේ දුෂ්කර වනාන්තරයක චිම්පන්සීන් ගැන අධ්යයනය කරමින් හිටියා. දවසක් ඇය දැක්කා, ඇය ‘ඩේවිඩ් ග්රේබියර්ඩ්’ කියලා නම් කරපු චිම්පන්සියෙක් තණකොළ ගසක් සහ කෝටු කැබලි පාවිච්චි කරලා, වේයන් ගුලකින් පෝෂ්යදායී වේයන්ව එළියට අරන් කනවා.
ඒ කාලේ හැමෝම හිතාගෙන හිටියේ ආයුධ හදන්න පුළුවන් මිනිසුන්ට විතරයි කියලා. ඒ නිසා, මේක දැකපු ගමන් ජේන් ගුඩෝල් තමන්ගේ උපදේශක, ලුවිස් ලීකීට ටෙලිග්රෑම් පණිවුඩයක් යැව්වා. ලීකී එවපු පිළිතුරු පණිවුඩය ඉතිහාසගත වුණා: “දැන් අපිට සිද්ධ වෙනවා ආයුධ කියන වචනය අලුතින් අර්ථ දක්වන්න. නැත්නම් මිනිසා කියන වචනය අලුතින් අර්ථ දක්වන්න. එහෙමත් නැත්නම් චිම්පන්සීන්වත් මිනිසුන් විදිහට පිළිගන්න.”
අපි “විශේෂයි” කියලා හිතාගෙන හිටපු දේවල්
ශතවර්ෂ ගාණක් තිස්සේ, විද්යාඥයන් සහ දාර්ශනිකයන් උත්සාහ කළේ මිනිසා සහ අනෙක් සතුන් අතර පැහැදිලි වෙනසක් හොයන්න. ඔවුන් කිව්වේ මෙන්න මේ වගේ දේවල් මිනිසුන්ට විතරයි තියෙන්නේ කියලා:
- සංස්කෘතිය: ආයුධ සෑදීම වගේ, පරම්පරාවෙන් පරම්පරාවට උරුම වන ඉගෙනගත් හැසිරීම්.
- සංකේත භාවිතය: යම් වස්තුවක් හෝ අදහසක් වෙනුවට සලකුණක් පාවිච්චි කිරීම.
- ස්වයං-අවබෝධය, අනාගතය සැලසුම් කිරීම, සහ හැඟීම්: සතුට, බිය, ආදරය, දුක වැනි හැඟීම්.
- විඥානය: තමන් ගැන සහ තමන් අවට ලෝකය ගැන ඇති වන ውስጣዊ අත්දැකීම.
ඒත්, චාල්ස් ඩාවින් නම් කිව්වේ මිනිසුන්ට සහ සතුන්ට තියෙන්නේ එකම වගේ හැකියාවන් සහ හැඟීම්, එහි වෙනස ප්රමාණාත්මක එකක් මිස ගුණාත්මක එකක් නෙවෙයි කියලයි. ඒත්, සතෙකුගේ ඔළුව ඇතුළට ගිහින් බලන්න ක්රමයක් නැති නිසා, “සතුන්ට මිනිස්සු වගේ හිතෙනවා, දැනෙනවා” කියලා හිතන එක විද්යාවේ ලොකු වරදක් විදිහට සැලකුවා.
හැබැයි, මෑතකදී ඒ ඔක්කොම වෙනස් වුණා.
සදාචාරය සහ දයාව තියෙන්නේ මිනිසුන්ට විතරද?
ගොඩක් කාලයක් අපි හිතුවේ හරි වැරැද්ද තේරුම් ගන්න පුළුවන් මිනිසුන්ට විතරයි කියලා. ඒත් ඒක එහෙම නෙවෙයි.
පර්යේෂණයකදී, දුඹුරු පැහැති කපුචින් වඳුරන්ට එකම කාර්යය කරන්න දීලා, එක වඳුරෙකුට පිපිඤ්ඤා කෑල්ලකුත්, අනෙකාට ඊට වඩා රසවත් මිදි ගෙඩියකුත් දුන්නා. පිපිඤ්ඤා කෑල්ල ලැබුණු වඳුරා, මේ අසාධාරණය දැකලා, ඒ පිපිඤ්ඤා කෑල්ල ප්රතික්ෂේප කළා. මේකෙන් පේනවා එයාලටත් අසාධාරණය තේරෙනවා කියලා.
අනුකම්පාවත් එහෙමයි.
- මීයෙක්, තවත් මීයෙක් වේදනාවෙන් ඉන්නවා දැක්කොත්, තමන්ටත් වේදනාව දැනෙනවා වගේ සංවේදී වෙනවා.
- බල්ලෝ, තමන්ගේ අයිතිකරුවන් දුකෙන් ඉන්නකොට ඒක හඳුනාගෙන ඔවුන්ව සනසන්න උත්සාහ කරනවා.
- මීයන්, තමන්ට කෑමක් ලැබෙනවා වුණත්, ඒ කෑම ගැනීම නිසා තවත් මීයෙකුට වේදනාවක් විඳින්න සිද්ධ වෙනවා නම්, ඒ කෑම අතහැරලා දානවා.
සතුන්ටත් දුක දැනෙනවාද?
2018 දී මුළු ලෝකයේම අවධානය දිනාගත් සිදුවීමක් වුණා. ‘ටහ්ලෙක්වා’ (Tahlequah) නම් මිනීමරු තල්මසෙකුගේ (orca) පැටවා මිය ගියා. ඇය, ඒ මියගිය පැටවාගේ සිරුර දින 17ක් පුරා, සැතපුම් 1,000ක් දුර මුහුදේ පිහිනාගෙන යන ගමන් රැගෙන ගියා. විද්යාඥයන් මේ හැසිරීම විස්තර කළේ “ශෝකය” ලෙසයි.
ඒ විතරක් නෙවෙයි, වානරයන්, වඳුරන්, සහ අලින් වැනි සතුන්ද තමන්ට සමීප කෙනෙක් මිය ගිය විට ශෝක වන බව නිරීක්ෂණය කරලා තියෙනවා. පුදුමය කියන්නේ, ලොකු මොළයක් නැති ඌරන්, බූරුවන් සහ වීසල් වැනි සතුන් පවා දුක ප්රකාශ කරන බවට සාක්ෂි තියෙනවා.
ක්ෂීරපායින්ට විතරක් නෙවෙයි!
මේ හැකියාවන් තියෙන්නේ ක්ෂීරපායින්ට විතරක් නෙවෙයි.
- යුරේසියානු මැග්පී (Eurasian Magpie) කියන කුරුළු විශේෂයට කණ්ණාඩියකින් තමන්වම හඳුනාගන්න පුළුවන්. ඒක විඥානය (consciousness) ඇති බවට ලකුණක්.
- මාළුන්ට වේදනාව දැනෙනවා. පර්යේෂණයකදී, වේදනාකාරී එන්නතක් ලබාදුන් මාළුවෙක්, තමන් කැමති ලස්සන පරිසරය අතහැර, වේදනා නාශකයක් මිශ්ර කරපු වතුර තියෙන පාළු තැනකට පිහිනා ගියා.
- මී මැස්සන් සහ අනෙකුත් කෘමීන්ටත් වේදනාව සහ සතුට යන දෙකම අත්විඳින්න පුළුවන් බවට දැන් සාක්ෂි මතුවෙමින් පවතිනවා.
අන්තිමට, අපි ශාක දෙසට හැරෙමු
මේක තමයි පුදුමම දේ. කිසිම සංජානනයක් නැහැ කියලා අපි හිතපු ශාකවලටත්, ඉගෙන ගන්න, මතක තියාගන්න, තීරණ ගන්න සහ සන්නිවේදනය කරන්න පුළුවන් බවට දැන් අදහස් මතුවෙමින් තියෙනවා.
උදාහරණයකට, වීනස් ෆ්ලයිට්රැප් (Venus flytrap) කියන මාංශ භක්ෂක ශාකය ගන්න. කෘමියෙක් ඇවිත් එහි උගුලේ ඇති සංවේදී කෙඳි දෙපාරක් ස්පර්ශ කළ විට උගුල වැහෙනවා. පස් පාරක් ස්පර්ශ කළ විට, එම කෘමියාව දිරවන්න අවශ්ය එන්සයිම නිපදවනවා. ඒ කියන්නේ, මේ ශාකයට ගණන් කරන්න සහ මතක තියාගන්න පුළුවන්.
අපිට ගත හැකි පාඩම
මේ හැමදෙයින්ම පේන්නේ, අපි හිතුවා වගේ මිනිසා කියන්නේ එච්චරම “වෙනස්” සහ “සුවිශේෂී” කෙනෙක් නෙවෙයි කියන එකයි. ඒත් මේකෙන් අපිව පහත් වෙනවා කියලා හිතන්න අවශ්ය නෑ.
ඒ වෙනුවට, මේ සොයාගැනීම්වලින් අපූරු දෙයක් අපිට කියා දෙනවා. ඒ තමයි, අපි මේ ග්රහලෝකයේ තනිවම නෙවෙයි කියන එක. මැස්සන් අල්ලන පැළෑටියේ ඉඳන්, දුක් වෙන තල්මසා දක්වා, මී මැස්සන්ගේ ඉඳන් මිනිසා දක්වා, අපි හැමෝම එකම ජීවන ජාලයක නූල් බව. අපි සොබාදහමෙන් වෙන්වුණු කොටසක් නෙවෙයි, අපි එහිම කොටසක්. මේ පුදුමාකාර ජීවන ජාලයේම කොටසක්.
තතු 
ප්රතිචාරයක් ලබාදෙන්න