IRAS 23385 ලෙස හැඳින්වෙන මූල තාරකාව(protostar තරුවක ළදරු අවස්ථාව) අසල කලාපයක මෙම අනුරූපය, නාසා හි ජේම්ස් වෙබ් අභ්‍යවකාශ දුරේක්ෂයෙහි MIRI (the Mid-Infrared Instrument මධ්‍ය-අධෝරක්ත උපකරණය) මගින් ගන්නා ලදී.  (Image credit: NASA, ESA, CSA, Leah Hustak (STScI))

නූපන් තාරකා වටා කැරකෙන කාබනික අණු හඳුනාගනීමෙන්, ජේම්ස් වෙබ් දුරේක්ෂය පෘථිවිය වැනි ලෝකවල මූලාරම්භය ගැන ඉඟි ලබාදෙයි

තවමත් නූපන්, සෑදීගෙන එන තාරකා දෙකක් වටා කැරකෙන සංකීර්ණ කාබනික අණු, ජේම්ස් වෙබ් අභ්‍යවකාශ දුරේක්ෂය (James Webb Space Telescope  – JWST) භාවිත කරමින් තාරකා විද්යාඥයින් විසින් සොයා ගනු ලැබ ඇත. වාසයෝග්‍ය හෙවත් වාසයට සුදුසු ග්‍රහලෝකවල තැනුම් ඒකක ආරම්භ වන්නේ කොයිබින්ද යන්න ගැන ඒවායින් ඉඟි කෙරේ.

මෙම නිරීක්ෂණ සිදු කළ කණ්ඩායමට නායකත්වය දුන් නෙදර්ලන්තයේ ලයිඩන් විශ්වවිද්‍යාලයේ තාරකා විද්‍යාඥ, Will Rocha පෙන්වා දෙන අන්දමට  සංකීර්ණ කාබනික අණු ජීවයට අත්‍යවශ්‍ය වන නමුත් අභ්‍යවකාශයේ ඒවායේ සම්භවය අභිරහසක් වී ඇත.  ඝන ද්‍රව්‍ය වායුවීමෙන් අයිස් ඌර්ධිවපාතනය(sublimation) වීමේදී මෙම සංකීර්ණ අණු මතුවන බව නව පර්යේෂණය පෙන්වා දෙයි.

“මෙම සොයා ගැනීම තාරකා රසායන විද්‍යාවේ දිගුකාලීන ප්‍රශ්නවලින් එකකට දායක වේ” යනුවෙන් Rocha ප්රකාශයක් නිකුත් කරමින් කියා සිටියි. “අභ්‍යවකාශයේ ඇති සංකීර්ණ කාබනික අණු හෙවත් Complex Organic Molecules – COM වල මූලාරම්භය කුමක්ද? ඒවා සෑදී ඇත්තේ වායු අවධියේ දී ද නැතිනම් අයිස්වලද? අයිස්වල ඇති COM හඳුනාගැනීමෙන් ඇඟවෙන්නේ සීතල දූවිලි ධාන්‍යවල මතුපිට ඝන-අදියර රසායනික ප්‍රතික්‍රියා සංකීර්ණ අණු වර්ග ගොඩනැගිය හැකි බවයි.”

ජේම්ස් වෙබ් අභ්‍යවකාශ දුරේක්ෂය යනු කුමක්ද?

 Webb හෝ JWST ලෙසද හඳුන්වනු ලබන James Webb අභ්‍යවකාශ දුරේක්ෂය,  හබල් අභ්‍යවකාශ දුරේක්ෂයේ සොයාගැනීම් වලට අනුපූරකව මෙන්ම එම සොයාගැනීම් පෝෂනය කරන, අධෝරක්ත තරංග ආයාම සඳහා ප්‍රශස්ත කර ඇති විශාල, අභ්‍යවකාශ පාදක නිරීක්ෂණාගාරයකි. Webb 2021 දෙසැම්බර් 25 වන දින දියත් කරන ලද අතර එහි පළමු සම්පූර්ණ වර්ණ අනුරූප සහ දත්ත 2022 ජූලි 12 දින ලොවට නිකුත් කෙරිණ.

Webb, හබල් දුරේක්ෂයට වඩා දිගු ආලෝක තරංග ආයාම ආවරණය කරන අතර සංවේදිතාව බෙහෙවින් වැඩි දියුණු කර ඇත. දිගු තරංග ආයාමයන්, විශ්වයේ  මුල අවධියේ දී ඇති වූ පළමු මන්දාකිණි දැකීමට සහ වර්තමානයේ තරු සහ ග්‍රහලෝක පද්ධති සෑදෙන දූවිලි වලාකුළු තුළට එබී බැලීමට වෙබ් දුරේක්ෂයටට හැකි වේ

වෙබ් මෙහෙවර

Wඑබ්බ් යනු ලොව පුරා තාරකා විද්‍යාඥයින් දහස් ගණනකට සේවය සලසන, ඉදිරි දශකයේ ප්‍රමුඛතම නිරීක්ෂණාගාරයයි. එය මහා පිපිරුමෙන් පසු පළමු දීප්තිමත් දිදුලුම්වල(glows) සිට පෘථිවිය වැනි ග්‍රහලෝකවල ජීවයට ආධාර කළ හැකි සෞරග්‍රහ මණ්ඩල පිහිටුවීම දක්වා, අපගේම සෞරග්‍රහ මණ්ඩලයේ පරිණාමය දක්වා අපගේ විශ්වයේ ඉතිහාසයේ සෑම අදියරක්ම අධ්‍යයනය කරයි.

වෙබ් දුරෙක්ෂයේ විද්‍යා ඉලක්ක

ජේම්ස් වෙබ් අභ්‍යවකාශ දුරේක්ෂය යනු විශ්වය සහ අපගේ සම්භවය අවබෝධ කර ගැනීමේ අපගේ ගවේෂණයේ යෝධ ඉදිරි පිම්මකි. Webb, මහා පිපිරුමෙන් පසු පළමු දීප්තිමත් දිදුලුම් සිට මන්දාකිණි, තරු සහ ග්‍රහලෝක සෑදීම දක්වා අපගේම සෞරග්‍රහ මණ්ඩලයේ පරිණාමය දක්වා කොස්මික් ඉතිහාසයේ සෑම අදියරක්ම පරීක්ෂා කරයි.

අපට් ඉගෙන ගන්නට ලැබෙන වඩාත් සිත් ප්‍රබෝධ කරවන දේවල් මොනවාද?

අපගේ විශ්වයේ ඉතිහාසයේ මන්දාකිණි සෑදීමට පටන් ගත්  යුගය  නිරීක්ෂණය කිරීමට අපට තවමත්  හැකි වී නොමැත. මන්දාකිණිවලට, ඒවායේ මද්‍යයේ සුපිරි කළු කුහර ලැබුණේ කෙසේද යන්න පිළිබඳව අපට ඉගෙන ගැනීමට බොහෝ දේ ඇති අතර, මන්දාකිණි සෑදීමට කළු කුහර හේතු වූවාද? නැතහොත් අනෙක්පැත්ත ද (කළු කුහර සෑදීමට මන්දාකිණි හේතුවුණා ද?)  යන්න අපි ඇත්ත වශයෙන්ම නොදනිමු.   දූවිලි වලාකුළු අසල තරු සහ ග්‍රහලෝක උපදින නමුත් ඒවා ඇතුළත විභේදන සහිතව අපට දැකීමට නොහැකි වී ඇති නමුත් ඒ කාර්යා ඒ අයුරින්ම ඉ‍ටු කිරීමට වෙබ් දුරේක්ෂයට දැන්  හැකි වේ.  ග්‍රහලෝක පද්ධති කීයකට් ජීවයට සත්කාර කළ හැකිදැයි අපි නොදනිමු, නමුත් සමහර පෘථිවිය වැනි ග්‍රහලෝකවල සාගර තිබීමට ප්‍රමාණවත් ජලය තිබේදැයි වෙබ් දුරේක්ෂයට පැවසිය හැකිය. අපි අඥාත පදාර්ථ(dark matter) හෝ අඥාත ශක්තිය(dark energy) ගැන වැඩි යමක් නොදන්නා නමුත් අපි අඥාත පදාර්ථය දැන් ඇත්තේ කොතැනද යන්න පිළිබඳව වැඩිදුර ඉගෙන ගැනීමට බලාපොරොත්තු වන අතර අඥාත ශක්තිය හේතුවෙන් වූ වා යයි අප ආරෝපණය කරන විශ්වයේ ත්වරණය පිළිබඳ ඉතිහාසය ඉගෙන ගැනීමට අපි බලාපොරොත්තු වෙමු. ඊට පස්සේ, අපිට පරිකල්පනය කිරීමට නොහැකි පුදුමයෙනුත් පුදුමවල් තියෙනවානේ!

නාසා ආයතන වෙබ් අඩවිය ඇසුරෙනි

Iර්‍AS 2A සහ Iර්‍AS 23385 නම් මූල තාරකා දෙකක් වටා ඇති ද්‍රව්‍ය දෙස බැලීමට Rocha  සහ ඔහුගේ කණ්ඩායම භාවිතා කළේ  JWST  මධ්‍ය-අධෝරක්ත උපකරණයි.  Iර්‍AS 2A, කණ්ඩායමට විශේෂයෙන් සිත්ගන්නා සුළු විය, මන්ද එය අපගේම සෞරග්රහ මණ්ඩලයේ මුල් අවධියේ පළමු තරු වලට බොහෝ සෙයින් සමාන විය හැකි බැවිනි යි පර්යේෂකයෝ පවසති.

මෙම මුල් අවධියේ තරු වටා ඇති සීතල දූවිලි වල, එතනෝල්, ඇසිටික් අම්ලය, ෆෝමික් අම්ලය, මීතේන්, ෆෝමල්ඩිහයිඩ් සහ සල්ෆර් ඩයොක්සයිඩ් අඩංගු අයිස් සංයෝග සොයා ගන්නා ලදී.

මෙම රූප සටහන, මූල තරකා දෙකෙන් එකක් වන IRAS 2A හි වර්ණාවලිය පෙන්වයි. ඝන අවධියේදී ඇසිටැල්ඩිහයිඩ්, එතනෝල්, මෙතිල්ෆෝමේට් සහ ඇසිටික් අම්ලයේ ඇඟිලි සලකුණු එයට ඇතුළත් වේ.((Image credit: NASA, ESA, CSA, Leah Hustak (STScI)

අයිස්වල ඇති සමහර සංකීර්ණ කාබනික ද්‍රව්‍ය,  බිහිවෙමින් පවතින තරු  අවට උණුසුම් වායුවල තිබී මීට පෙර සොයාගෙන ඇත.  පර්යේෂකයන්ට අනුව,  Astronomy & Astrophysics සඟරාවේ  සිය පර්යේෂන ප්‍රතිඵල ප්රකාශයට පත් කරනු ඇත. ඔවුන් පවසන අන්දමට, මෙම සොයා ගැනීම යෝජනා කරන්නේ සංයෝග ද්‍රව අවධියක් හරහා නොගොස් සෘජුවම වායුවක් බවට පත්වීම ඝන සංක්‍රාන්තියක ප්‍රතිඵලයක් බවයි. එම ක්‍රියාවලිය හඳුන්වනු ලබන්නේ ඌර්ධිවපාතනය යනුවෙනි.

අයිස් වල සංකීර්ණ කාබනික අණු සොයා ගැනීම, මෙම අණු කලින් විශ්වාස කළාට වඩා පහසුවෙන් මන්දාකිණි වටා ගමන් කළ හැකි බවට ඉඟි කරයි. අයිස් සහිත අණුවක් පහසුවෙන්ම ධූම කේතුවක් හෝ ග්රහකයක් සෑදීමට මුල් වී  දිගු දුර ගමන් කර, පසුව බිහිවෙමින් පවතින ග්‍රහලෝක සමඟ ගැටෙන්නේ, සමහර විට ජීවය සඳහා තැනුම් ඒකක, ඒවා  මුල් බැස ගත හැකි ස්ථානයකට ලබා දෙමිනි.

Live Science හී පළවන James Webb telescope spots organic molecules swirling around unborn stars, hinting at origins of Earth-like worlds යන ලිපිය ඇසුරෙනි