නව, වඩාත් සංකීර්ණ ජීවීන් බිහිවීමට අවශ්ය තත්ත්වයන්, පෘථිවියේ ග්රහලෝක පද්ධති සහ මුල් කාලීන ජීවීන්ගේ ඒකාබද්ධ බලවේගයන් විසින් වැඩිදියුණු කළ ආකාරය.
හදිසි වෛද්ය ප්රතිකාරයකදී, වෛද්යවරුන්ගේ පළමු සහ ප්රධානම කාර්යය වන්නේ ශරීරයේ ජීවිතාරක්ෂක පද්ධති (life-support systems) ආරක්ෂා කිරීමයි. රෝගියෙකුගේ අභ්යන්තර ප්රවාහන පද්ධතිය වන රුධිරයට, පෙනහළු වලින් ඔක්සිජන් සහ ආමාශයෙන් පෝෂ්ය පදාර්ථ ශරීරයේ සෛල වෙත ගෙන යාමට නොහැකි වුවහොත්, රෝගියා ඉක්මනින් මිය යයි. ඒ වගේම, කාබන් ඩයොක්සයිඩ් වැනි අපද්රව්ය ඉවත් කිරීමට නොහැකි වුවහොත්, ශරීරය ඉක්මනින්ම විෂ වේ.
මීට වසර බිලියන ගණනකට පෙර, අපේ පෘථිවියෙත්, මේ වගේම පුදුම හිතෙන ගෝලීය ජීවිතාරක්ෂක පද්ධතියක් බිහි විය. මෙම යාන්ත්රණය නොතිබුණා නම්, ක්ෂුද්ර බැක්ටීරියාවන් කිසිදා ශාක, සතුන් සහ මිනිසුන් බවට පරිණාමය නොවනු ඇත.
පළමු කොටස: ජල චක්රය සහ බැක්ටීරියාවන්ගේ උදව්ව
පෘථිවියේ ජීවිතාරක්ෂක යාන්ත්රණයේ සරලම කොටස අපි කවුරුත් දන්නා දෙයකි. ඒ තමයි වැස්ස, නැත්නම් විද්යාත්මකව කිවහොත් ජල චක්රය. ඉරේ රස්නයට මුහුදු වතුර වාෂ්ප වී ඉහළට යයි. ඒ වාෂ්ප උඩදී සිසිල් වී වළාකුළු සෑදේ. ඒ වළාකුළු සුළඟට ගසාගෙන ගොස්, වැස්ස විදිහට ආයෙමත් පොළොවට වැටේ. මේ ස්වයංක්රීය ජල සැපයුම නොමැතිව, ගොඩබිම සහ මුහුදේ බොහෝ ජීවීන් විනාශ වී යනු ඇත.
නමුත් මේ සරල ක්රියාවලිය පිටුපස, පෘථිවිය සහ ජීවීන් අතර ඇතිවූ වැදගත් හවුල්කාරිත්වයක් තිබේ.
වළාකුළු සෑදීමට නම්, ජල වාෂ්ප අංශු එකට එකතු වීමට යම් මතුපිටක් හෝ “බීජයක්” අවශ්ය වේ. පුදුමයට කරුණක් නම්, ඒ සඳහා අවශ්ය වූ ‘බීජ’ සැපයුවේ, ඒ මුල් කාලීන බැක්ටීරියාවන් විසින්ම පිටකරන ලද අපද්රව්ය වායුන් වීමයි. මේ ආකාරයට, බැක්ටීරියාවන් වළාකුළු සෑදීමට උදව් කරමින්, සොබාදහමේ වැදගත්ම ජීවිතාරක්ෂක පද්ධතියක් ක්රියාත්මක කිරීමට දායක විය.
ලුණු ප්රශ්නය සහ එය විසඳූ හැටි
මුහුදට ලුණු එන්නේ කොහොමද? ගොඩබිමේ තියෙන පර්වත වලට වහිනකොට, ඒකේ තියෙන ඛනිජ ලවණ දියවෙලා ගංගා හරහා මුහුදට එනවා. ඒ වගේම, මුහුදු පතුලේ ඇති ගිනිකඳු වලින්ද විශාල ලුණු ප්රමාණයක් මුහුදට එකතු වෙනවා.
මුහුදේ ලුණු සාන්ද්රණය අධික ලෙස වැඩි වුවහොත්, එය ජීවීන්ට මාරාන්තික විෂක් බවට පත් වේ. නමුත්, පෘථිවිය සහ ජීවීන් එක්වී මේ ගැටලුවට විසඳුමක් සොයා ගත්හ.
මුහුදේ ජීවත් වූ ක්ෂුද්ර ජීවීන් මිය ගිය විට, ඔවුන්ගේ සිරුරු මුහුදු පතුලට වැටී, වසර මිලියන ගණනක් තිස්සේ තැන්පත් විය. මේවා එකතු වී, හුණුගල් (limestone) පර සෑදුණි. මේ පර නිසා මුහුදු වතුර, නොගැඹුරු කලපු වල හිරවුණා. ඉරේ රස්නයට ඒ වතුර වාෂ්ප වෙලා ගියාම, ලුණු කුඩු විදිහට ඉතිරි වුණා. මේ ක්රියාවලිය මගින්, මුහුදේ ලුණු ප්රමාණය ජීවීන්ට ජීවත් වීමට හැකි මට්ටමක පවත්වා ගැනීමට හැකි විය.
පොළොවේ දැවැන්ත යාන්ත්රණය: භූ තැටි චලනය (Plate Tectonics)
ඔබ මේ ලිපිය කියවන මොහොතේ, ඔබ සිටින්නේ, උතුරන ලාවා මුහුදක් උඩ පාවෙන, යෝධ පහුරක් වැනි දෙයක් මතයි. මේ පෘථිවි කබොල, එකිනෙක ගැටෙමින්, ඈත් වෙමින් නිතරම චලනය වන, “භූ තැටි” (plates) කියන විශාල කැබලි වලට බෙදිලා තියෙනවා.
- තැටි දෙකක් එකිනෙක ගැටෙන විට, හිමාලය වැනි විශාල කඳු වැටි නිර්මාණය වේ.
- තැටි දෙකක් එකිනෙකින් ඈත් වන විට, සාගර මැද විශාල කඳු වැටි නිර්මාණය වේ.
මේ චලනයන් නිසා භූමිකම්පා, ගිනිකඳු පිපිරීම් සහ සුනාමි ඇතිවේ.
[Image showing the Earth’s tectonic plates]
මේ භූ තැටි චලනය සොයාගනු ලැබුවේ ඇල්ෆ්රඩ් වෙගනර් (Alfred Wegener) නම් විද්යාඥයා විසිනි. ඔහු දුටුවේ, එකිනෙකට කිසිම සම්බන්ධයක් නැති, දකුණු ඇමරිකාව සහ අප්රිකාව වැනි මහාද්වීප දෙකක, එකම වර්ගයේ සතුන්ගේ පොසිල ඇති බවයි. පීනන්න බැරි මේ සත්තු කොහොමද සාගර තරණය කළේ? වෙගනර් සිතුවේ, අතීතයේදී මේ සියලුම මහාද්වීප එකට සම්බන්ධ වී, එකම “සුපිරි මහාද්වීපයක්” ලෙස පැවතී, පසුව කැබලි වලට කැඩී ඈත් වූ බවයි.
භූ තැටි චලනය ජීවයට උදව් වූයේ කෙසේද?
- ලුණු ඉවත් කිරීම: භූ තැටි එකිනෙක ගැටී කඳු වැටි සෑදෙන විට, මුහුදෙන් ඉවත් වූ ලුණු ටොන් මිලියන ගණනක් ඒ කඳු යට ආරක්ෂිතව තැන්පත් විය.
- දේශගුණික පාලනය: භූ තැටි චලනය වීම නිසා, මහාද්වීප පිහිටන ස්ථාන වෙනස් විය. එක කාලෙක, ගොඩබිමෙන් වැඩි කොටසක් සමකය වටා එකතු වුණා. ඒ නිසා, අධික නිවර්තන වැස්සට වායුගෝලයේ තිබුණු කාබන් ඩයොක්සයිඩ් (CO2) දියවෙලා මුහුදට ගියා. CO2 කියන්නේ පෘථිවිය උණුසුම්ව තබන වායුවක්. ඒක වාතයෙන් අඩුවෙනකොට, පෘථිවිය සම්පූර්ණයෙන්ම වගේ අයිස් වලින් වැහිලා, “හිම ගුලියක්” (Snowball Earth) බවට පත්වුණා. පසුව, ගිනිකඳු ක්රියාකාරීත්වය නිසා නැවත වායුගෝලයට CO2 එකතු වී, පෘථිවිය උණුසුම් වී, ජීවයේ නව අදියරක් සඳහා සූදානම් විය.
වසර බිලියන ගණනක් පුරා, මේ භූ තැටි චලන චක්රය, පෘථිවි පෘෂ්ඨය නිතරම වෙනස් කරමින්, කාලගුණය පාලනය කරමින්, භයානක ලවණ පොළොව යට වළලමින්, සුපිරි මහාද්වීප හදමින් සහ විනාශ කරමින් ක්රියාත්මක වුණා. මේ මහා ජීවිතාරක්ෂක පද්ධති – ජල චක්රය, පාෂාණ චක්රය, සහ භූ තැටි චලනය – එකට එක්වී, වායුගෝලයේ සංයුතිය, ගෝලීය උෂ්ණත්වය සහ මුහුදේ ලවණතාවය වැනි සියල්ල, ජීවයට හිතකර මට්ටමක පවත්වා ගත්තේය.
පෘථිවියේ මේ “කණ්ඩායම් වැඩ” නොතිබුණා නම්, අද අපි දකින සංකීර්ණ ශාක, සතුන් සහ මිනිසුන් කිසිදා බිහි නොවනු ඇත.
තතු 
ප්රතිචාරයක් ලබාදෙන්න