පෘථවියේ සිට ආලෝක වර්ෂ 40ක් පමණ ඈතින් පිහිටි TRAPPIST-1 තාරකා පද්ධතියේ එක් ග්‍රහලොවක, ජීවය පවත්වා ගත හැකි වායුගෝලයක් ඇති බවට බලාපොරොත්තු තැබිය හැකි සලකුණු (promising signals) පවතී. නමුත් විද්‍යාඥයින්ට එය තහවුරු කර ගැනීම සඳහා තවත් 15 වතාවක් එය නිරීක්ෂණය කිරීමට (image) අවශ්‍ය වනු ඇත.
TRAPPIST-1 යනු අවම වශයෙන් ග්‍රහලෝක හතක්වත් පවතින කුඩා රතු වාමන තාරකාවකි (small red dwarf star). එය 2016 දී සොයා ගන්නා ලද අතර, පිටසක්වළ ජීවය (extraterrestrial life) හඳුනා ගැනීමට බලාපොරොත්තු වන තාරකා විද්‍යාඥයින්ගේ ක්ෂණික ඉලක්කයක් බවට පත් විය. මන්දයත්, මෙම ග්‍රහලෝක අතුරින් තුනක් ඊනියා “ගෝල්ඩිලොක්ස් කලාපය” (Goldilocks zone) තුළ පිහිටා තිබීමයි. මෙම කලාපය තුළ ජලය ද්‍රව තත්වයේ (liquid) පවතී.
කෙසේ වෙතත්, ගෝල්ඩිලොක්ස් කලාපය තුළ වූ ග්‍රහලෝක තුනෙන් දෙකක් ද ඇතුළුව, එහි බාහිර ග්‍රහලෝක තුනක් පසුව නිරීක්ෂණය කිරීමේදී, ඒ කිසිවක් වටා වායුගෝලයක් හමු නොවීම එම ක්ෂේත්‍රයේ (field) බලාපොරොත්තු සුන් කරවන්නක් විය. නමුත් එක්සත් රාජධානියේ ශාන්ත ඇන්ඩෘස් විශ්ව විද්‍යාලයේ (University of St Andrews) රයන් මැක්ඩොනල්ඩ් (Ryan MacDonald) සහ ඔහුගේ සගයන්, ගෝල්ඩිලොක්ස් කලාපයේ හරියටම මැද පිහිටි TRAPPIST-1e ග්‍රහලොව කෙරෙහි අවධානය යොමු කර ඇති අතර, සුබවාදී වීමට හේතුවක් ඇතැයි ඔවුහු විශ්වාස කරති.
මැක්ඩොනල්ඩ් සහ ඔහුගේ කණ්ඩායම 2023 දී TRAPPIST-1e ග්‍රහලොව පරිලෝකනය කිරීම සඳහා ජේම්ස් වෙබ් අභ්‍යවකාශ දුරේක්ෂය (James Webb Space Telescope – JWST) භාවිතා කළ අතර, එතැන් සිට එම ග්‍රහලොව පිළිබඳ වඩා හොඳ චිත්‍රයක් ලබා ගැනීමට (extract a better picture) කටයුතු කරමින් සිටිති.
දුරස්ථ බාහිර ග්‍රහලොවක වායුගෝලයක් තිබේද යන්න පිළිබඳව තාරකා විද්‍යාඥයින් තොරතුරු රැස් කරන්නේ, එම ග්‍රහලොව සිය තාරකාව ඉදිරියෙන් ගමන් කරන (passes in front of its star) විට එහි ඡායාරූප ග්‍රහණය කර ගැනීමෙනි. තාරකා ආලෝකයේ සිදුවන සියුම් වෙනස්වීම් (subtle alterations) විශ්ලේෂණය කිරීමෙන්, එම වායුගෝලයේ පවතින රසායනික ද්‍රව්‍ය මොනවාද යන්නත් – ජීවයට හිතකර (conducive to life) ඒවා ඊට ඇතුළත් වේද යන්නත් – හෙළි කර ගත හැකිය.
නමුත් TRAPPIST-1 රතු වාමන තාරකාවක් නිසා, එය අපේ සූර්යයාට වඩා බෙහෙවින් සිසිල් ය. මෙය මිනුම් කියවීම් (readings) වඩාත් සංකීර්ණ කරයි. උදාහරණයක් ලෙස, ජීවයට හිතකර වායුගෝලයක් පෙන්නුම් කළ හැකි ජලය වැනි රසායනික ද්‍රව්‍ය, ඇත්ත වශයෙන්ම තාරකාව තුළම (in the star itself) තිබිය හැකිය. මෙහි අරුත නම්, TRAPPIST-1e හි වායුගෝලයෙන් ලැබෙන සලකුණු (signatures), ඒ හරහා බැබළෙන TRAPPIST-1 තාරකාවේ ආලෝකයෙන් ලැබෙන සලකුණු වලින් වෙන් කර ගැනීමට (disentangled) සිදු වීමයි. මේ සඳහා නව ආකෘති (models) සහ වසර ගණනාවක වැඩ කටයුතු අවශ්‍ය විය. මූලික ප්‍රතිඵලවලින් (preliminary results) පෙනී යන්නේ TRAPPIST-1e ග්‍රහලොවට ජීවයට හිතකර, නයිට්‍රජන් බහුල වායුගෝලයක් ඇති බවයි. මෙය පෘථිවියෙන් එපිට ජීවය සෙවීමේ සුවිශේෂී මොහොතක් සනිටුහන් කළ හැකිය (The Astrophysical Journal Letters, doi.org/p5gd).

“එය ජීව වාසയോഗ්‍ය නම්, පසුගිය වසර බිලියන 7.6 තුළ එම ග්‍රහලොව මත කුමක් සිදුවී ඇත්දැයි සිතා බලන්න.”

“TRAPPIST-1 පද්ධතියේ ග්‍රහලෝක සම්බන්ධයෙන් අප මේ දක්වා ලබා ගත් සියලුම වර්ණාවලි (spectra) අතුරින්, යම් දෙයක් එහි පැවතිය හැකි බවට වැඩිම බලාපොරොත්තුවක් (most promising) දල්වන්නේ මෙයයි,” යැයි මැක්ඩොනල්ඩ් පවසයි.
“ඇත්තෙන්ම, මෙම තාරකාවේ ජීව වාසയോഗ්‍ය කලාපයේ (habitable zone) හරියටම මැද ඇති ග්‍රහලොවට වායුගෝලයක් ඇතැයි මම බලාපොරොත්තු වෙනවා. මක්නිසාද යත්, එය තාරකා ජීව විද්‍යාව (astrobiology), එනම් ජීවය සහ ජීව වාසയോഗ්‍යතාව (habitability) පිළිබඳ අපගේ සෙවුමට ඇදහිය නොහැකි බලපෑමක් (incredible implications) ඇති කරනු ඇති.”
මැක්ඩොනල්ඩ් පවසන්නේ, නයිට්‍රජන් බහුල වායුගෝලයක් පවතින බව පසුකාලීන දත්ත මගින් තහවුරු වුවහොත්, මීළඟ පියවර වනුයේ මීතේන් (methane) හෝ කාබන් ඩයොක්සයිඩ් (carbon dioxide) වැනි වායූන් සෙවීම සහ දේශගුණික ආකෘති (climate models) භාවිතයෙන් මතුපිට උෂ්ණත්වය කෙබඳු විය හැකිද යන්නත්, එය ද්‍රව ජලයට (liquid water) ඉඩ සලසයිද යන්නත් ගණනය කිරීම බවයි.
නමුත් පර්යේෂකයන් අවධාරණය කරන්නේ තවත් දත්ත අවශ්‍ය බවයි. මේ වන විට, ඔවුන් සතුව ඇත්තේ JWST නිරීක්ෂණ හතරක දත්ත පමණි, නමුත් ඉදිරි වසර තුළ තවත් නිරීක්ෂණ 15ක් සිදු කිරීමට ඔවුහු බලාපොරොත්තු වෙති.
ලන්ඩනයේ ඉම්පීරියල් විද්‍යාලයේ (Imperial College London) මැතිව් ජෙන්ජ් (Matthew Genge) පවසන්නේ, සොයාගනු ලබන බාහිර ග්‍රහලෝකවල හිඟයක් නොමැති නමුත්, ජීවය සඳහා සුදුසු තත්ත්වයන් ඇති ඕනෑම ග්‍රහලොවක් සොයා ගැනීමට තාරකා විද්‍යාඥයින් දැඩි උනන්දුවකින් (keen) පසුවන බවයි.
“[TRAPPIST-1e] ජීව වාසയോഗ්‍ය නම්, පසුගිය වසර බිලියන 7.6 තුළ එම ග්‍රහලොව මත කුමක් සිදුවී ඇත්දැයි (what’s gone on) සිතා බලන්න,” ජෙන්ජ් පවසයි. “ග්‍රහලොව පැරණි වන තරමට, බුද්ධිය (intelligence) සැබවින්ම පරිණාමය වීමට ඇති ඉඩකඩ වැඩි බව මම කියනවා.” ■

නිව් සයන්ටිස්ට් සඟරාවේ මැතිව් ස්පාර්ක්ස් (MATTHEW SPARKES) විසිනි