වර්තමානයේ අපගේ ග්රහලෝකය උණුසුම් වීමට ප්රධාන හේතුව වන්නේ ෆොසිල ඉන්ධන අඛණ්ඩව දහනය කිරීම මගින් මූලිකවම සිදුවන කාබන් දූෂණයයි (Carbon Pollution). මෙම උණුසුම් වීම හේතුවෙන් ගෝලීය සුළං රටා සහ සාගර දියවැල් වෙනස් වෙමින් පවතින අතර, වර්ෂාපතන කලාපවල වෙනස්කම් ද සිදුවේ. එසේම, මහාද්වීපවල බොහෝ ප්රදේශ වියළී යමින් පවතින අතර ආක්ටික් සහ දක්ෂිණ සාගරවල අයිස් දියවෙමින් පවතී.
Shutterstock
ලොව පුරා ග්ලැසියර දියවී යාම සහ ග්රීන්ලන්තයේ හා ඇන්ටාක්ටිකාවේ මහාද්වීපික අයිස් තට්ටු කඩා වැටීම ආරම්භ වී ඇත්තේ ද මේ හේතුවෙනි. මෙය ගෝලීය මුහුදු මට්ටම ඉහළ යාමට දායක වේ. මෙම සියලු වෙනස්කම් සමුච්චිතව දේශගුණික විපර්යාස (Climate Change) ලෙස හැඳින්වේ.
මිනිසාගේ බලපෑම සහ විද්යාත්මක සාක්ෂි
නිරීක්ෂණය කරන ලද මෙම උණුසුම් වීම මිනිසා විසින් ඇති කරන ලද්දක් බවට විවිධ සාක්ෂි ඔප්පු කරයි.
- පළමුවෙන්ම, දේශගුණික ආකෘති (Climate Models) පෙන්වා දෙන්නේ මිනිසා විසින් ජනනය කරන ලද දේශගුණික දූෂණය නොතිබුණි නම්, පසුගිය ශතවර්ෂය තුළ පෘථිවිය සැලකිය යුතු ලෙස උණුසුම් නොවී, ඉතා කුඩා ප්රමාණයකින් සිසිල් විය යුතු බවයි. මෙම උණුසුම පැහැදිලි කළ හැක්කේ මිනිසා විසින් ජනනය කරන ලද හරිතාගාර වායු ඉහළ යාමෙන් පමණි.
- පහළ වායුගෝලය උණුසුම් වීම සහ ඉහළ වායුගෝලය සිසිල් වීම යන උෂ්ණත්ව වෙනස්වීමේ රටාව, හරිතාගාර ආචරණයේ සලකුණක් වන අතර එය ස්වභාවික හේතූන් සමඟ නොගැලපේ.
තවද, මෙම උණුසුම් වීම ඉතා දිගු කාල රාමුවක් තුළ පෙර නොවූ විරූ මට්ටමක පවතින අතර එය කාර්මික විප්ලවය (Industrial Revolution) සමඟ සමීපව සමපාත වන බව අපි දනිමු.
“හොකී පිත්ත” ප්රස්තාරය සහ එල්ල වූ ප්රහාර
1990 ගණන්වල අගභාගයේදී, පශ්චාත් ආචාර්ය උපාධි පර්යේෂකයෙකු ලෙස සිටියදී, මයික් (Mike) විසින් සම-කර්තෘත්වය දැරූ සුප්රසිද්ධ අධ්යයනයකින් පෙන්නුම් කළේ මෑත කාලීන උණුසුම අවම වශයෙන් පසුගිය වසර දහසක කාලය තුළ අසමසම බවයි. එහි ප්රතිඵලයක් ලෙස බිහි වූ ප්රස්තාරය, එහි හැඩය නිසා “හොකී පිත්ත” (Hockey Stick) ලෙස නම් කරන ලද අතර, එය දේශගුණික විපර්යාස පිළිබඳ විවාදයේ සංකේතයක් බවට පත් විය.
එතැන් සිට ගෙවුණු දශක කිහිපය තුළ, මෙම හොකී පිත්ත ප්රස්තාරය වෙනත් විද්යාඥයින් විසින් බොහෝ වාරයක් ප්රතිනිර්මාණය කර තවදුරටත් අතීතයට විහිදුවා ඇත. එහෙත්, මිනිස් ක්රියාකාරකම් අපගේ දේශගුණයට සිදු කරන බලපෑමේ ප්රබල සංකේතයක් ලෙස එය පවතින නිසා, දේශගුණික විපර්යාස ප්රතික්ෂේප කරන්නන් (Climate-change deniers) විසින් එයට—සහ මයික්ට—දිගින් දිගටම පහර දෙනු ලැබේ.
අපි දැන් වෙරළබඩ ජලයෙන් යටවීම්, මාරාන්තික ගංවතුර, සුළි කුණාටු, ලැව්ගිනි සහ අධික උෂ්ණත්වය වැනි පාලනයකින් තොර මිනිසා විසින් ඇති කරන ලද උණුසුම් වීමේ බරපතල ප්රතිවිපාක අත්විඳින්නෙමු. මෙම බලපෑම් කෙතරම් අර්බුදකාරී මට්ටම් කරා ළඟා වී ඇත්ද යත්, අපගේ තත්ත්වය විස්තර කිරීමට “දේශගුණික අර්බුදය” (Climate Crisis) යන පදය නිතර භාවිතා වේ.
බලාපොරොත්තු සහ ක්රියාමාර්ග
වඩාත් ව්යසනකාරී බලපෑම් වළක්වා ගැනීමට නම්, අප ගෝලීය ආර්ථිකය වේගයෙන් කාබන්හරණය (Decarbonize) කළ යුතුය. පෙරවදනේ සඳහන් කළ පරිදි, මෙහි හදිසි බවක් ඇති නමුත්, අපට කළ හැකි දේ ද ඇත. අද දින දේශගුණික විපර්යාස ප්රතික්ෂේප කිරීම (Denial) තරමටම දේශගුණික බලාපොරොත්තු සුන්වීම (Despair) ද භයානක ය. ඇතැම් පිරිස් මෙම බලාපොරොත්තු සුන්වීම ආයුධයක් ලෙස යොදා ගනිමින්, අප පරාජය භාරගනු ඇතැයි යන අපේක්ෂාවෙන් “විනාශය අත ළඟය” (Doomism) යන මතය පතුරුවති. විද්යාව මගින් මෙවැනි අනිවාර්ය විනාශයක් ගැන කියැවෙන කතන්දර සනාථ නොකරයි.
අංශක 1.5 ඉලක්කය
සැබවින්ම ව්යසනකාරී මට්ටම්වලට වඩා අඩුවෙන් උණුසුම සීමා කිරීමට තවමත් කාලය ඇතත්, ඒ සඳහා දැඩි ක්රියාමාර්ග අවශ්ය වේ. ග්රහලෝකයේ උණුසුම සෙල්සියස් අංශක 1.5 (ෆැරන්හයිට් අංශක 3) ට වඩා අඩුවෙන් තබා ගැනීමට—එනම් ඊට වඩා දරුණු ප්රතිවිපාක ඇතිවීම වැළැක්වීමට—අප ඉදිරි වසරවලදී කාබන් විමෝචනය වේගයෙන් අඩු කළ යුතුය.
ලෝකය සෙමින් නමුත් ස්ථාවර ලෙස ෆොසිල ඉන්ධනවල සිට පුනර්ජනනීය බලශක්තිය (Renewable energy) වෙත මාරු වෙමින් පවතින අතර කාබන් විමෝචනය යම් මට්ටමක ස්ථාවර වී තිබීම සුබ ආරංචියකි. එහෙත් නරක ආරංචිය වන්නේ අංශක 1.5 සීමාව ආරක්ෂා කර ගැනීමට නම් මෙම දශකය තුළ විමෝචනය 50% කට වඩා පහත වැටිය යුතු අතර මෙම සියවසේ මැද භාගය වන විට එය ශුන්යයට ළඟා විය යුතු වීමයි. බාධක භෞතික හෝ තාක්ෂණික නොවේ; ඒවා මුළුමනින්ම දේශපාලනික ය. අප අංශක 1.5 ඉලක්කය මග හැරියත්, එය ප්රපාතයකට වැටීමක් වැනි නොවේ. එය භයානක මහා මාර්ගයක් වැනිය; 1.5 පිටවීමේ දොරටුව මග හැරුණොත්, අංශක 3 ට වඩා අංශක 2 තවමත් බොහෝ සෙයින් හොඳය.
අවිනිශ්චිතතාවය සහ විද්යාවට එල්ල වූ ප්රහාර
දේශගුණික ක්රියාමාර්ග විවේචනය කරන්නන් ගෙන එන එක් තර්කයක් නම්, ක්රියාමාර්ග ගැනීමට තරම් තත්වය “නිශ්චිත නොමැති” බවයි. නමුත් පෘථිවිය උණුසුම් වීම මිනිසා විසින් සිදුවන බවත්, එය භයානක බලපෑම් ඇති කරන බවත් විද්යාත්මකව ඉතා නිශ්චිතය. තවද, බොහෝ පැතිවලින් දේශගුණික විපර්යාසවල බලපෑම් දැනටමත් ආකෘතිවල (Models) අනාවැකි ඉක්මවා ගොස් ඇත.
- ග්රීන්ලන්ත සහ බටහිර ඇන්ටාක්ටිකා අයිස් තට්ටු ආකෘති අනාවැකි පළ කළාට වඩා වේගයෙන් දියවීමේ සලකුණු පෙන්වයි.
- අන්තගාමී කාලගුණික සිදුවීම් ආකෘති පෙන්වා දුන්නාට වඩා වැඩි වී ඇත.
එබැවින් අවිනිශ්චිතතාවය යනු අඩුවෙන් නොව, වැඩිපුර ක්රියාමාර්ග ගැනීමට හේතුවකි.
ඉතිහාසය සහ අතපසු වූ අවස්ථා
විද්යාව දශක ගණනාවකට පෙර සිටම ඉදිරියේදී පැමිණෙන ව්යසනය ගැන අනතුරු ඇඟවීය. 1988 ජුනි මාසයේදී නාසා ගොඩාර්ඩ් ආයතනයේ හිටපු අධ්යක්ෂ ජේම්ස් හැන්සන් (James Hansen) ඇමරිකානු සෙනෙට් සභාව ඉදිරියේ සාක්ෂි දෙමින් “ගෝලීය උණුසුම දැන් අපේ පෘථිවියට බලපාමින් තිබේ” යැයි ප්රකාශ කළේය.
එහෙත් ෆොසිල ඉන්ධන කර්මාන්ත කණ්ඩායම් විද්යාව හා විද්යාඥයින් කෙරෙහි මහජන විශ්වාසය පලුදු කිරීමට ඩොලර් මිලියන ගණනක වැරදි තොරතුරු ප්රචාරණ ව්යාපාරයක් (Disinformation campaign) දියත් කළහ. පුදුමයට කරුණ නම්, ලොව විශාලතම ෆොසිල ඉන්ධන සමාගම් ඒ වන විටත් දේශගුණික තර්ජනය තේරුම් ගෙන සිටීමයි. 1982 තරම් ඈතකදී එක්සොන් මොබිල් (ExxonMobil) සමාගමේ විද්යාඥයින් විසින් සකස් කරන ලද අභ්යන්තර වාර්තාවක් මගින් අද සිදුවී ඇති කාබන්ඩයොක්සයිඩ් සාන්ද්රණය ඉහළ යාම සහ උණුසුම් වීම නිවැරදිව අනාවැකි පළ කර තිබුණි. ඔවුන් “ව්යසනකාරී සිදුවීම්” ගැන අනතුරු ඇඟවීය. නමුත් ඔවුන් තම විද්යාඥයින්ගේ සොයාගැනීම් පිළිගන්නවා වෙනුවට, ස්වාධීන විද්යාඥයින්ට පහර දීමට සහ ඔවුන්ව අපකීර්තියට පත් කිරීමට විශාල මුදලක් වැය කළහ.
දශක ගණනාවකට පෙර අපි කාබන්හරණය ආරම්භ කළේ නම්, එම සංක්රාන්තිය පහසු වනු ඇත. දැන් අපට එය ඉතා වේගයෙන් කිරීමට සිදුවී ඇත.
සෙරෙන්ගිටි උපායමාර්ගය (The Serengeti Strategy)
දේශගුණික ප්රතික්ෂේප කිරීමේ යාන්ත්රණයේ ක්රමවේදය වන්නේ එක් විද්යාඥයෙකු තෝරාගෙන, ඔවුන් ප්රජාවෙන් වෙන් කර, කතා කිරීමට සිතන අනෙක් අයට පාඩමක් වන පරිදි ඔවුන්ට පහර දීමයි. මෙය සිංහයන් විසින් සීබ්රා රංචුවක අද්දර සිටින දුර්වල සාමාජිකයෙකු වෙන් කර ගොදුරු කර ගන්නා ආකාරයට සමාන බැවින් මයික් මෙය “සෙරෙන්ගිටි උපායමාර්ගය” ලෙස හඳුන්වයි. මයික්, බෙන් සැන්ටර් (Ben Santer) සහ ස්ටීවන් ෂ්නයිඩර් (Stephen Schneider) වැනි විද්යාඥයින් මෙලෙස ඉලක්ක බවට පත් විය.
වසංගත සහ සෞඛ්ය තර්ජන
2020 කොවිඩ්-19 (COVID-19) වසංගතය අතරතුරදී ද මෙවැනිම විද්යාව ප්රතික්ෂේප කිරීමේ ව්යාපාරයක් මාස කිහිපයක් තුළ වේගයෙන් ක්රියාත්මක වනු අපි දුටුවෙමු. දේශගුණය මෙන්ම මෙයද දේශපාලන න්යාය පත්ර සහිත දේශපාලකයින් විසින් විද්යාව බැහැර කිරීමෙන් ආරම්භ විය. ඉන්පසු විසඳුම් (එන්නත් සහ මුහුණු ආවරණ) ප්රතික්ෂේප කිරීම සහ අවසානයේ විද්යාඥයින්ට (වෛද්ය ඇන්තනි ෆවුසි වැනි) පහර දීම දක්වා එය වර්ධනය විය.
දේශගුණික අර්බුදය සහ වසංගත අතර සෘජු සම්බන්ධයක් පවතී. දේශගුණික විපර්යාස ආහාර, ජලය සහ ඉඩම් සම්පත්වලට බලපාන අතර යටිතල පහසුකම්වල ස්ථාවරත්වයට තර්ජනය කරයි. එය ගැටුම් ඇති කරන අතර ජාතික ආරක්ෂාවට තර්ජනයක් වේ. ෆොසිල ඉන්ධන දහනය වායු හා ජල දූෂණය හරහා වසරකට මිලියන ගණනක ජීවිත අහිමි වීමට හේතු වේ.
පෞද්ගලික අත්දැකීමක්
සමහර විට මෙම බලපෑම් අපට ඉතා සමීපව දැනේ. 2017 ජුනි මාසයේදී මයික් සහ ඔහුගේ පවුලේ අය ෆීනික්ස් (Phoenix) නුවර සිට ආපසු එමින් සිටියදී වාර්තාගත උෂ්ණත්වයකට මුහුණ දුන්හ. උෂ්ණත්වය ෆැරන්හයිට් අංශක 120 (සෙල්සියස් 49 පමණ) දක්වා ඉහළ ගිය අතර ගුවන් යානා ගුවන්ගත වීමට නොහැකිව ගුවන් ගමන් අවලංගු විය. හෝටලයේ පිහිනුම් තටාකයේ ජලය පවා උණුසුම් නාන බේසමක මෙන් විය.
එදින රාත්රියේ ඔහුගේ එකොළොස් හැවිරිදි දියණිය මේගන් (Megan) හුස්ම ගැනීමේ අපහසුතාවයකින් පෙළෙන්නට වූවාය. වෛද්යවරුන් පසුව එය අධික උණුසුම නිසා ඇති වූ මතුපිට ඕසෝන් මට්ටම ඉහළ යාමෙන් හටගත් “ඉඩහිට ඇතිවන ඇදුම” (intermittent asthma) තත්වයක් ලෙස හඳුනා ගත්හ. දේශගුණික අර්බුදයේ මාරාන්තික ස්වභාවය මයික් සහ ඔහුගේ පවුලේ අයට මුහුණට මුහුණ හමු වූ මොහොත එයයි.
අපගේ සහ අපගේ ආදරණීයයන්ගේ සෞඛ්යයට වඩා වැදගත් දෙයක් නැත. දේශගුණික අර්බුදය ඒ දෙකටම බරපතල තර්ජනයක් එල්ල කරයි.
Michael E. Mann and Peter J. Hotez ලියූ Science Under Siege කෘතිය ඇසුරින්
තතු 
ප්රතිචාරයක් ලබාදෙන්න