පිළිකා මර්දන ප්‍රතිකාරවලදී බහුලව භාවිතා වන රසායනික චිකිත්සාව (Chemotherapy) හේතුවෙන් රෝගීන්ට අත්විඳීමට සිදුවන ඉතා වේදනාකාරී අතුරු ආබාධයක් වන ස්නායු හානි වීම (Neuropathy) වැළැක්වීම සඳහා නව ඖෂධීය අණුවක් සොයා ගැනීමට විද්‍යාඥයින් පිරිසක් සමත් වී තිබේ. ප්‍රංශ සහ ඇමරිකානු පර්යේෂකයන් කණ්ඩායමක් විසින් සොයා ගන්නා ලද “Carba1” නම් මෙම නව සංයෝගය, සතුන් යොදා සිදුකළ පරීක්ෂණවලදී ඉතා සාර්ථක ප්‍රතිඵල පෙන්වා ඇති බව ‘සයන්ස් ඇඩ්වාන්සස්’ (Science Advances) ජර්නලයේ පළ වූ වාර්තාවක දැක්වේ.

මෙම නව සොයාගැනීම මගින් රසායනික චිකිත්සාවේ විෂ සහිත බලපෑම්වලින් ස්නායු සෛල ආරක්ෂා කිරීමට පමණක් නොව, ඇතැම් පිළිකා නාශක ඖෂධවල ක්‍රියාකාරීත්වය ඉහළ නැංවීමට ද හැකියාව ලැබීම විශේෂත්වයකි. මෙම ඖෂධය මිනිසුන් සඳහා වැඩිදියුණු කිරීමට සහ සායනික පරීක්ෂණ පැවැත්වීම සඳහා “Saxol” නමින් නව සමාගමක් (Startup) ද මේ වන විට ආරම්භ කර ඇත.

රෝගීන් මුහුණ දෙන ගැටළුව: පර්යන්ත ස්නායු රෝග (Peripheral Neuropathies)

රසායනික චිකිත්සාව ලබන රෝගීන්ගෙන් 90% ක් පමණ පර්යන්ත ස්නායු රෝගවලට ගොදුරු වේ. අත් සහ පාදවල හිරිවැටීම, දැවෙන ස්වභාවය, වේදනාව, සංවේදන නැතිවීම සහ හිරිවැටීම මෙහි ප්‍රධාන ලක්ෂණ වේ. මෙම තත්ත්වය කෙතරම් දරුණු විය හැකිද යත්, බොහෝ විට වෛද්‍යවරුන්ට පිළිකා නාශක ඖෂධ මාත්‍රාව අඩු කිරීමට හෝ ප්‍රතිකාර නතර කිරීමට පවා සිදුවේ. එමගින් පිළිකා ප්‍රතිකාරයේ සාර්ථකත්වයට බාධා එල්ල විය හැක.

ප්‍රතිකාර අවසන් වී මාස ගණනක් හෝ වසර ගණනක් ගත වූ පසුවත් මෙම ස්නායු හානි පැවතිය හැකි අතර, එය රෝගියාට තමා පිළිකා රෝගයෙන් පීඩා විඳි බවට දිනපතා මතක් කර දෙන වේදනාකාරී අත්දැකීමක් බවට පත්වේ. වර්තමානය වන විට මේ සඳහා නිශ්චිත ප්‍රතිකාරයක් නොමැති අතර, අත්වලට සහ පාදවලට අයිස් පැකට් තැබීම වැනි ක්‍රම හෝ වේදනා නාශක පමණක් භාවිතා කෙරේ. නමුත් ඒවා එතරම් සාර්ථක නොවේ.

නව සොයාගැනීම: Carba1

ප්‍රංශයේ ග්‍රෙනෝබල් ඇල්ප්ස් විශ්වවිද්‍යාලයේ (UGA) පර්යේෂණ අධ්‍යක්ෂිකා ලෝරන්ස් ලෆනෙචෙරේ (Laurence Lafanechère) ඇතුළු කණ්ඩායම විසින් සොයා ගන්නා ලද Carba1 නම් අණුව “Carbazole” පවුලට අයත් එකකි. මෙය ප්‍රධාන ඉලක්ක දෙකක් ඔස්සේ ක්‍රියාත්මක වන බව පර්යේෂකයෝ පෙන්වා දෙති.

1. ඖෂධවල කාර්යක්ෂමතාව ඉහළ නැංවීම

පළමුව, Carba1 අණුව සෛල බෙදීමට සහ ද්‍රව්‍ය ප්‍රවාහනයට අත්‍යවශ්‍ය වන ‘ක්ෂුද්‍ර නාලිකා’ (Microtubules) සමඟ ක්‍රියා කරයි. පැක්ලිටැක්සෙල් (Paclitaxel/Taxol) වැනි පිළිකා නාශක ඖෂධ මෙම ක්ෂුද්‍ර නාලිකා ඉලක්ක කර ගනිමින් පිළිකා සෛල විනාශ කරයි. Carba1 මගින් මෙම ක්ෂුද්‍ර නාලිකා වල ව්‍යුහය සියුම් ලෙස වෙනස් කරන අතර, එමගින් පිළිකා නාශක ඖෂධ වඩාත් පහසුවෙන් ඒවාට සම්බන්ධ වීමට ඉඩ සලසයි. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, පිළිකා නාශක ඖෂධවල අඩු මාත්‍රාවක් භාවිතා කළ ද, පිළිකා සෛල විනාශ කිරීමේ හැකියාව අඩුවීමක් සිදු නොවේ.

2. ස්නායු සෛලවල ශක්තිය රැකගැනීම

දෙවනුව, ස්නායු සෛල යනු අධික ශක්තියක් වැය කරන සෛල විශේෂයකි. රසායනික චිකිත්සාවේදී ස්නායු සෛලවල ශක්තිය නිපදවීමේ ක්‍රියාවලිය අඩාල වීම ස්නායු විනාශ වීමට ප්‍රධාන හේතුවකි. Carba1 මගින් සෛල තුළ ශක්තිය නිපදවීමට අත්‍යවශ්‍ය වන එන්සයිමයක් (NAMPT) සක්‍රීය කරවයි. එමගින් ස්නායු සෛලවලට පීඩනයට ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව ලැබෙන අතර රසායනික ද්‍රව්‍ය හමුවේ විනාශ නොවී පැවතීමට හැකි වේ.

පැක්ලිටැක්සෙල් (Paclitaxel), සිස්ප්ලැටින් (Cisplatin) සහ බොර්ටෙසොමිබ් (Bortezomib) වැනි බහුලව භාවිතා වන පිළිකා නාශක ඖෂධ තුනක් යොදා ගනිමින් කළ පරීක්ෂණවලදී, Carba1 භාවිත කළ විට ස්නායු සෛල විනාශ නොවී ආරක්ෂා වූ බව තහවුරු වී ඇත.

සතුන් යොදා කළ පරීක්ෂණ සහ අනාගතය

මීයන් යොදා සිදු කළ පරීක්ෂණවලදී, Carba1 ලබා දුන් සතුන් තුළ ස්නායු වේදනාව හෝ සංවේදීතාවයේ වෙනසක් ඇති නොවුණු අතර ඔවුන්ගේ ස්නායු පද්ධතිය නිරෝගීව පැවති බව තහවුරු විය. වඩාත් වැදගත් කරුණ නම්, මෙම නව අණුව මගින් පිළිකා ගෙඩි වර්ධනය වීමක් හෝ පිළිකා ඖෂධවල ක්‍රියාකාරීත්වයට බාධාවක් සිදු නොවීමයි.

මෙම ඖෂධය වෙළඳපොළට හඳුන්වා දීමට පෙර මිනිසුන් යොදා සිදු කරන සායනික පරීක්ෂණ (Clinical trials) අවසන් කළ යුතුව ඇත. ඒ සඳහා තවත් වසර පහක් පමණ ගත විය හැකි බව පර්යේෂකයෝ පවසති. මෙම පර්යේෂණ සාර්ථක වුවහොත්, Carba1 යනු රසායනික චිකිත්සාව නිසා ඇතිවන ස්නායු ආබාධ වැළැක්වීම සඳහා ලොව හඳුන්වා දෙන පළමු ඖෂධය වනු ඇත.

පිළිකා ප්‍රතිකාරය සහ රෝගියාගේ ජීවන තත්ත්වය යන දෙකම එකවර ආරක්ෂා කර ගැනීමට හැකි මෙම සොයාගැනීම, මිලියන ගණනක් වූ පිළිකා රෝගීන්ට නව බලාපොරොත්තුවක් ගෙන දෙනු නොඅනුමානය.

The  Conversation written by Laurence Lafanechère – CNRS Research Director, Université Grenoble Alpes (UGA)]